ระบบการหายใจของรากมะนาว เป็นส่วนสำคัญที่ทำให้ต้นมะนาวสามารถดูดน้ำและธาตุอาหารได้อย่างมีประสิทธิภาพ และยังสัมพันธ์โดยตรงกับสุขภาพของต้น

หลักการทำงาน

1. รากต้องใช้ “ออกซิเจน”

• รากมะนาวมีเซลล์ที่มีไมโทคอนเดรีย ซึ่งต้องใช้ O₂ ในกระบวนการหายใจแบบใช้ออกซิเจน (Aerobic respiration)

• กระบวนการนี้จะสลายคาร์โบไฮเดรต (น้ำตาลที่ใบสังเคราะห์แสงส่งลงมา) เพื่อสร้างพลังงาน (ATP) ให้รากทำงาน เช่น การดูดน้ำ การลำเลียงธาตุอาหาร

2. การแลกเปลี่ยนก๊าซเกิดที่ “ผิวราก”

• ออกซิเจนจากช่องว่างอากาศในดินซึมผ่านผิวรากเข้าสู่เนื้อเยื่อ

• คาร์บอนไดออกไซด์ (CO₂) จากการหายใจของรากจะถูกปล่อยออกกลับสู่ดิน

3. ดินที่มีโครงสร้างดีช่วยให้รากหายใจสะดวก

• ดินร่วน ดินร่วนปนทราย หรือดินที่มีอินทรียวัตถุสูง จะมีช่องว่างอากาศมาก

• รากสามารถหายใจได้เต็มที่ ดูดน้ำ-อาหารได้ดี ต้นแข็งแรง

ปัญหาที่เกิดถ้ารากขาดอากาศ

• ดินแน่นหรือมีน้ำขังนาน ช่องว่างอากาศในดินลดลง ออกซิเจนไม่พอ รากหายใจไม่สะดวก

• รากจะหันไปใช้การหายใจแบบไม่ใช้ออกซิเจน (Anaerobic respiration) ซึ่งสร้างพลังงานได้น้อย และเกิดของเสียเช่น เอทานอล หรือ กรดแลกติก ที่ทำลายเซลล์ราก ผลคือ รากเน่า ระบบดูดน้ำเสียหาย ใบเหลือง ร่วง และผลผลิตลดลง

วิธีช่วยให้รากมะนาวหายใจดี

• ปลูกในดินระบายน้ำดี หรือยกแปลงสูง

• ใส่อินทรียวัตถุ เช่น ปุ๋ยหมัก ปุ๋ยคอก เพื่อปรับโครงสร้างดินให้โปร่ง

• เว้นระยะการให้น้ำให้ดินแห้งพอประมาณก่อนรดรอบต่อไป

• ในกระถางควรใช้วัสดุปลูกผสมทรายหยาบ แกลบดำ หรือเพอร์ไลต์ เพื่อเพิ่มการระบายอากาศ

384 @สงวนสิขสิทธิ์โดย สวนมะนาวท้ายไร่ จังหวัดพิจิตร