ท่อลำเลียงอาหารของมะนาว
ท่อลำเลียงอาหารของมะนาวคือ โฟลเอ็ม (Phloem) ซึ่งทำหน้าที่ลำเลียงน้ำตาลและสารอาหารอินทรีย์จากใบ (แหล่งผลิตอาหาร) ไปยังส่วนต่าง ๆ ของต้นที่ต้องการใช้หรือเก็บสะสม เช่น ดอก ผล ราก และกิ่งอ่อน
1. ตำแหน่งของโฟลเอ็มในต้นมะนาว
• อยู่ ด้านนอกของท่อลำเลียงน้ำ (ไซเล็ม – Xylem)
• ในลำต้นและกิ่งมะนาว โฟลเอ็มจะอยู่ใกล้กับเปลือก ถ้าตัดรอบเปลือก (ring barking) โฟลเอ็มจะถูกตัดขาด ทำให้น้ำตาลจากใบส่งลงรากไม่ได้ รากจะตาย
• ในใบ โฟลเอ็มอยู่ในเส้นใบ และกระจายเป็นเครือข่ายทั่วใบเพื่อรับน้ำตาลแล้วส่งต่อไปตามกิ่งและลำต้น
2. กลไกการลำเลียงอาหาร
• น้ำตาล (ส่วนใหญ่เป็นซูโครส) สร้างขึ้นที่ใบโดยการสังเคราะห์ด้วยแสง
• น้ำตาลถูกบรรจุเข้าสู่โฟลเอ็มในบริเวณที่เรียกว่า source (ใบแก่)
• น้ำในไซเล็มซึมเข้ามาในโฟลเอ็ม ทำให้เกิดแรงดันน้ำ (pressure flow)
• น้ำตาลไหลไปยัง sink (ส่วนที่ใช้พลังงานสูง เช่น ดอก ผล ราก)
• เมื่อถึงปลายทาง น้ำตาลจะถูกปลดปล่อยไปใช้ หรือเปลี่ยนเป็นแป้ง/สารอื่นเก็บสะสม
3. ความสำคัญของโฟลเอ็มต่อมะนาว
• เลี้ยงผล: การลำเลียงน้ำตาลที่มีประสิทธิภาพทำให้ผลโต น้ำมาก รสชาติดี
• เลี้ยงราก: ถ้าถูกทำลาย เช่น โดนหนอนเจาะกิ่ง หรือรากโฟลเอ็มถูกโรครากเน่า โครงสร้างรากจะอ่อนแอ
• ซ่อมแซมส่วนต่าง ๆ: น้ำตาลจากใบถูกส่งไปซ่อมเนื้อเยื่อและสร้างกิ่งใบใหม่
4. ปัจจัยที่กระทบการทำงานของโฟลเอ็ม
• โรคและแมลง: เพลี้ยไก่แจ้, เพลี้ยแป้ง, เพลี้ยอ่อน สามารถดูดน้ำเลี้ยงจากโฟลเอ็ม ทำให้พืชเสียอาหาร
• การขาดน้ำรุนแรง: น้ำในโฟลเอ็มลดลง การไหลช้าลง
• การตัดเปลือกรอบกิ่ง: ตัดขาดเส้นทางลำเลียงอาหารลงราก
19 @สงวนสิขสิทธิ์โดย สวนมะนาวท้ายไร่ จังหวัดพิจิตร