แรงออสโมซิสกลับด้าน (Reverse Osmosis Pressure) ในบริบทของ “รากพืช” และ “ค่าความนำไฟฟ้า (EC)” หมายถึง สถานการณ์ที่รากพืชไม่สามารถดูดน้ำและธาตุอาหารจากดินได้ หรือ น้ำอาจไหลย้อนออกจากรากสู่นอกเซลล์ ซึ่งเป็นอันตรายอย่างมากต่อพืช เช่น มะนาว

ก่อนเข้าใจ “แรงออสโมซิสกลับด้าน” เรามาทบทวนคำว่า “ออสโมซิส” ปกติก่อน

ออสโมซิส (Osmosis)

คือกระบวนการที่ น้ำเคลื่อนจากบริเวณที่มีความเข้มข้นของสารละลายต่ำ → ไปยังบริเวณที่มีความเข้มข้นสูง เพื่อทำให้สมดุล

ในพืช:

• ดินปกติ มีเกลือแร่น้อยกว่าของเหลวในราก

• น้ำจากดินจึง ซึมเข้าเซลล์ราก ได้ตามธรรมชาติ

แรงออสโมซิสกลับด้าน (Reverse Osmosis Effect)เมื่อ...

• ดินเค็มจัด → มีความเข้มข้นของเกลือแร่/ปุ๋ยสูงเกินไป (EC > 3.0 mS/cm)

• ความเข้มข้นของน้ำในดิน มากกว่าน้ำในราก

• น้ำในรากจะ ไหลย้อนออกมา แทนที่น้ำจะไหลเข้า

ผลที่เกิดกับพืช

สาเหตุที่ทำให้เกิดแรงออสโมซิสกลับด้านในสวนมะนาว

แนวทางแก้ปัญหาแรงออสโมซิสกลับด้าน

1. ล้างเกลือออกจากดิน

• รดน้ำจืดให้มาก (จนไหลทะลุชั้นดิน)

• เปิดน้ำระบบมินิสปริงเกอร์ / น้ำหยดนานขึ้น (flush)

2. ลด EC ดิน

• หยุดใส่ปุ๋ยเคมีเข้มข้นชั่วคราว

• ใส่ ฮิวมิคแอซิด หรือปุ๋ยอินทรีย์ช่วยจับเกลือ

3. ปรับสูตรน้ำปุ๋ย

• วัด EC ก่อนใช้ → ควบคุมให้ไม่เกิน 1.5–2.0 mS/cm สำหรับมะนาว

• ใช้น้ำหมักเจือจางร่วมกับธาตุรอง แทนปุ๋ยเคมีบ่อย ๆ

4. เติมอินทรียวัตถุลงดิน

• เช่น ปุ๋ยคอกเก่า ขี้ไส้เดือน แกลบดิบ น้ำหมัก → ช่วยฟื้นฟูดินและราก

คำแนะนำสำหรับสวนมะนาว

12 @สงวนสิขสิทธิ์โดย สวนมะนาวท้ายไร่ จังหวัดพิจิตร