เมื่อปลูกมะนาว เกษตรกรก็อยากได้ผลผลิตจำนวนมากๆ จึงอยากหาสายพันธุ์ที่เขาว่าติดลูกดกจนกิ่งแทบหัก มะนาวหรือพืชตระกูลส้มโดยปกติแล้วทุกสายพันธุ์จะมีพื้นฐานธรรมชาติ จุดเด่นเรื่องการติดดอกติดผลจำนวนมากอยู่แล้วในทุกสายพันธุ์ แต่เกษตรกรบางท่านยังมีความเข้าใจที่คลาดเคลื่อน ว่ามะนาวพันธุ์นี้ดกกว่ามะนาวอีกสายพันธุ์ ในความเป็นจริงแล้วการที่แต่ละคนปลูกแล้วได้ผลผลิตไม่เท่ากัน เกิดจากการดูแลที่ไม่เหมือนกัน ความเข้าใจ ใส่ใจที่ไม่เท่ากัน องค์ประกอบที่มีความแตกต่างกัน สิ่งที่ควบคุมได้เช่นการใส่ปุ๋ยให้น้ำ และสิ่งที่ควบคุมไม่ได้เช่นสภาพอากาศฝนฟ้าในแต่ละฤดูกาล

เทคนิคการปลูกแล้วให้ได้ผลผลิตจำนวนมากนั้นจะต้องหมั่นดูแลเอาใจใส่และเฝ้าสังเกตในความเป็นไปของต้นมะนาวในแต่ละช่วงวัยของการเจริญเติบโต โดยแบ่งเป็น 4 ระยะ

ในระยะที่ 1 อายุ 1-3 เดือน

มะนาวในช่วงอายุนี้ระบบราก กิ่งก้านใบ อยู่ในการเริ่มต้นสร้าง ให้เน้นการใช้ปุ๋ยหมักปุ๋ยคอกเป็นหลัก เนื่องจากอินทรีย์วัตถุในดินที่เราใช้ยังมีความอุดมสมบูรณ์อยู่มาก ระบบรากน้อย และจะเริ่มมีการสร้างรากฝอยที่ใช้เป็นเครื่องมือในการดูดซับธาตุอาหารในดินมาหล่อเลี้ยงลำต้น ซึ่งระบบรากจะเพิ่มจำนวนมากขึ้นตามความเจริญเติบโตของลำต้น รวมถึงกิ่งก้านใบ สังเกตการเจริญเติบโตได้ดีจากสีของลำต้นที่เริ่มเปลี่ยนจากสีเขียวในตอนต้น เริ่มกลายมาเป็นสีลายงา สำหรับใบจะดูเป็นทีเขียวเข้ม ขนาดของใบโดยเฉลี่ยจะมีขนาดที่เท่ากันเป็นส่วนใหญ่

ในระยะที่ 2 อายุ 4-8 เดือน

มะนาวจะเริ่มตั้งทรงพุ่มกิ่งจะยืดขยายและมีปริมาณที่มากขึ้นอย่างเห็นได้ชัดเจน ยอดอ่อนจะเริ่มมีจำนวนออกมาเป็นทวีคูณ ระบยรากมีความหนาแน่นขึ้น ช่วงนี้สำหรับใครที่ชอบสายเคมี สามารถเริ่มใช้ปุ๋ยเคมีได้แล้ว โดยใช้ในปริมาณที่เหมาะสมคือไม่มากหรือน้อยเกินไป และเสริมด้วยการฉีดพ่นธาตุอาหารรองอาหารเสริมทางใบได้แล้ว มะนาวช่วงนี้จะมีความเจริญเติบโตที่รวดเร็วและจะเริ่มมีการสะสมอาหารเพื่อติดดอกบ้างแล้ว สำหรับส่วนที่ปลูกลงในบ่อซีเมนต์แบบปิดฝาด้านล่าง บางต้นจะเริ่มมีการติดดอกให้เห็นบ้างแล้ว เนื่อวจากระบบรากเริ่มหนาแน่นในวงบ่อแล้ว การสะสมอาหารจึงเกิดขึ้น ระยะนี้สามารถแต่งกิ่งได้บ้างเล็กน้อย โดยการตัดแต่งกิ่งบางส่วนที่เป็นโรค หรือกิ่งที่แทงลงด้านล่าง เพื่อให้ทรงพุ่มโปร่ง

ในระยะที่ 3 อายุ 9-14 เดือน

ในช่วงนี้มะนาวจะเริ่มติดดอกแล้ว ก่อนจะติดดอกสังเกตได้จากการหยุดแตกยอดใหม่ ในจะเขียวเข้มหนาเป็นมัน เมื่อได้เวลาออกยอดใหม่มา จะพบว่ายอดที่ออกมาใหม่จะมีดอกติดมาด้วยจำนวนมาก นั่นคือดอกที่มีคุณภาพดีที่สุด การหลุดร่วงมีน้อยมาก เมื่อการหลุดร่วงน้อย การติดผลก็จะเป็นช่อเป็นพวง และดกมาก ช่วงนี้ต้องทำการดูแลธาตุหลักธาตุรอง ให้เหมาะสมและสมดุล สังเกตว่าหากมีการสะสมอาหารอย่างต่อเนื่องแล้ว จะมีดอกทยอยออกตามมาอีกเรื่อยๆ

ในระยะที่ 4 อายุ 15 เดือนขึ้นไป

ระยะนี้มะนาวเริ่มเลี้ยงลูก มีความต้องการธาตุอาหารหลักและธาตุอาหารรองเป็นจำนวนมาก เพราะมีภาระที่จะต้องเลี้ยงลูกมะนาว และเลี้ยงต้นใบ ดังนั้นช่วงนี้เน้นการใช้ปุ๋ยเคมีได้เต็มที่ เนื่องจากปุ๋ยเคมีจะมีการตอบสนองที่รวดเร็วตามความต้องการของต้นมะนาว และสิ่งสำคัญในช่วงระยะนี้คือการให้น้ำที่สม่ำเสมอ ให้แต่พอดี รักษาความชื้นในดินพอเหมาะ ทำการค้ำกิ่งบ้างเนื่องจากจำนวนผลที่ติดมีปริมาณมาก หรืออาจจะมีลมแรงทำให้กิ่งฉีกหักสร้างความเสียหายกับผลผลิต

การดูแลทั่วจะมีรายละเอียดปลีกย่อยลงไปอีกมาก ทั้งนี้ขึ้นอยู่กับความเข้าใจ การเป็นคนช่างสังเกต ใส่ใจ ซึ่งแต่ละคนจะมีความรู้ความเข้าใจที่ไม่เท่ากัน อันนี้เป็นตัวแปรสำคัญที่ทำให้เมื่อปลูกไปแล้ว ได้ผลผลิตที่ไม่เท่ากันนั่นเอง สรุปว่ามะนาวสามารถทำให้ดกเป็นช่อเป็นพวงได้เพราะทุกสายพันธุ์รอรับการตอบสนองจากการดูแลที่เหมาะสมกับช่วงเวลานั้นๆ ยังไงก็ดกแน่นอน

71 @สงวนสิขสิทธิ์โดย สวนมะนาวท้ายไร่ จังหวัดพิจิตร