รูปแบบทรงพุ่มของต้นมะนาว” เป็นหัวใจสำคัญในการจัดการสวน เพราะมีผลต่อ แสงที่เข้าถึงพุ่ม การระบายอากาศ การออกดอก-ติดผล และการป้องกันโรค-แมลง มะนาวสามารถจัดทรงพุ่มได้หลายแบบตามวัตถุประสงค์ของสวน เช่น เพื่อผลผลิตเชิงพาณิชย์ หรือเพื่อเป็นต้นพันธุ์

รูปแบบ “ทรงพุ่มมะนาว” ที่นิยมใช้

1. ทรงถ้วย (Open Center/Vase Shape)

ลักษณะ: ไม่มีลำต้นกลาง เปิดโล่งตรงกลาง มีกิ่งหลัก 3-4 กิ่ง แผ่ออกคล้ายชาม แสงแดดส่องถึงทั่วทรงพุ่ม

ข้อดี: แสงส่องถึงกลางต้น ลดโรคแคงเกอร์ ตัดแต่งง่าย เก็บผลสะดวก ทรงเตี้ย เหมาะกับสวนขนาดเล็ก

ข้อเสีย: กิ่งอาจหักง่ายถ้าผลดกมาก ต้องคอยตัดแต่งกิ่งกระโดงที่ขึ้นกลางพุ่ม นิยมมากที่สุดในสวนมะนาวเชิงการค้า เพราะดูแลพ่นยา เก็บผลสะดวก

2. ทรงโดม (Umbrella/Half Globe)

ลักษณะ: มีแกนกลาง 1 ต้น กิ่งแขนงแผ่รอบต้นเหมือนครึ่งวงกลม พุ่มแน่นพอสมควร

ข้อดี: พุ่มแข็งแรง รับน้ำหนักผลได้ดี เหมาะกับมะนาวในวงบ่อ ดูสวยงามและกันแดดแรงช่วงบ่ายได้

ข้อเสีย: อากาศถ่ายเทน้อยกว่าทรงถ้วย ต้องตัดแต่งสม่ำเสมอ ไม่ให้พุ่มแน่นเกินไป

3. ทรงพุ่มกลม (Round Shape)

ลักษณะ: ทรงกลมแน่น รอบด้าน เหมาะกับมะนาวที่มีอายุหลายปี

ข้อดี: ให้ผลดกรอบพุ่ม เหมาะสำหรับพื้นที่เปิดโล่ง ลมแรง

ข้อเสีย: แสงส่องเข้าไม่ถึงด้านใน เสี่ยงโรคแคงเกอร์ ยากต่อการตัดแต่งและพ่นสาร เหมาะแก่สายพันธุ์ที่ทนโรคเช่น กวก.พิจิตร2

4. ทรงพุ่มสูงมีลำต้นกลาง (Central Leader)

ลักษณะ: มีลำต้นหลักตั้งตรงกลางต้น กิ่งแขนงออกซ้าย ขวาเป็นชั้นๆ ทรงคล้ายต้นไม้ทั่วไป

ข้อดี: แข็งแรง เหมาะกับต้นมะนาวแม่พันธุ์ รองรับผลผลิตได้ดี

ข้อเสีย: เก็บผลยากเพราะต้นสูง แสงส่องถึงไม่ทั่ว

5. ทรงพุ่มเตี้ย (Bush/Compact Form)

ลักษณะ: ความสูงไม่เกิน 1.2-1.5 เมตร ตัดยอดบ่อยเพื่อให้แตกพุ่มรอบโคน

ข้อดี: เหมาะสำหรับสวนระบบน้ำหยดในวงบ่อ เก็บผล-พ่นยา-ตัดแต่งง่าย เหมาะกับการจัดการแบบเข้มข้น

ข้อเสีย: ต้องคอยควบคุมยอดให้ไม่แตกกระโดงขึ้นกลางต้น ผลผลิตต่อรอบน้อยกว่าทรงใหญ่ แต่ควบคุมคุณภาพได้ดีกว่า

6. ทรงแนวรั้ว/ทรงแนวแถว (Hedge/Wall Shape)

ลักษณะ: ปลูกระยะชิด (1.5-2 เมตร) แล้วตัดแต่งให้เป็นแนวรั้ว ใช้ในระบบเกษตรอัจฉริยะหรือเก็บผลด้วยเครื่อง

ข้อดี: ใช้พื้นที่คุ้มค่า เหมาะกับการให้น้ำ-ปุ๋ยแบบอัตโนมัติ

ข้อเสีย: ต้องตัดแต่งบ่อย การระบายอากาศตรงกลางแนวรั้วต่ำ

สรุปเปรียบเทียบ

47 @สงวนสิขสิทธิ์โดย สวนมะนาวท้ายไร่ จังหวัดพิจิตร