หญ้าแห้วหมู
หญ้าแห้วหมู (Cyperus rotundus L.) เป็นวัชพืชที่ขึ้นชื่อว่ากำจัดยากที่สุดชนิดหนึ่งในสวนมะนาวและพื้นที่เกษตร เพราะมีทั้ง หัวใต้ดิน (tuber) และ หัวต่อ (rhizome) ที่ซ่อนอยู่ลึกในดิน สามารถแตกหน่อใหม่ได้แม้ขุดถอนไม่หมด
1. ลักษณะสำคัญ
• วงศ์: Cyperaceae (วงศ์กก)
• ลำต้นเหนือดิน: ตั้งตรง สูง 10–40 ซม.
• ใบ: เรียวยาว สีเขียวเข้ม ออกเป็นกระจุกจากโคนต้น
• ช่อดอก: สีม่วงหรือน้ำตาล ออกที่ปลายยอด
• ระบบราก: มีหัวใต้ดินกลมสีน้ำตาลเข้ม (หัวแห้ว) และมีหัวต่อที่งอกแผ่เป็นร่างแห
2. จุดเด่นที่ทำให้กำจัดยาก
• หัวใต้ดินสะสมอาหารสูง สามารถงอกใหม่ได้หลายครั้งแม้ไม่มีใบ
• หัวต่อแตกแขนง แพร่กระจายรวดเร็วในดิน
• ทนต่อความแห้งแล้งและน้ำท่วม
• สารเคมีทั่วไปกำจัดไม่ถึงหัว ถ้าใช้ไม่ถูกวิธี หญ้าจะฟื้นตัวได้ในไม่กี่สัปดาห์
3. ผลกระทบในสวนมะนาว
• แย่งน้ำและธาตุอาหารจากต้นมะนาว
• รากมะนาวต้องแข่งขันพื้นที่กับหัวแห้วหมู ทำให้ระบบรากพืชหลักแผ่ขยายยาก
• ถ้าขึ้นหนาแน่น จะบังแสงและลดการระบายอากาศใต้ทรงพุ่ม
4. วิธีจัดการ
ก.) เชิงกล (Mechanical control)
• ขุดหัวออกให้หมด: ต้องขุดลึก 15–30 ซม. และเก็บหัวทุกหัว
• คลุมดินหนา: ใช้พลาสติกดำหรือฟางหนา ๆ ปิดตัดแสงต่อเนื่อง 2–3 เดือน
ข.) เคมี (Chemical control)
• ใช้ สารดูดซึมถึงรากและหัว เช่น ไกลโฟเสต (glyphosate) หรือฮาลอสัลฟูรอน (halosulfuron-methyl)
• พ่นในระยะใบสมบูรณ์เพื่อให้สารซึมลงหัว
• ระวังอย่าให้ละอองพ่นโดนใบมะนาว
ค.) เชิงชีวภาพ (Biological control)
• มีการศึกษาว่าเชื้อรา Fusarium oxysporum บางสายพันธุ์สามารถทำให้หัวแห้วหมูเน่า แต่ยังไม่แพร่หลายเชิงพาณิชย์
5. กลยุทธ์แบบผสม
• ขุดหัวใหญ่และหัวต่อให้หมดในรอบแรก• คลุมดินหรือใช้พืชคลุม (ปอเทือง, ถั่วพร้า) เพื่อลดการงอก
• พ่นสารกำจัดในระยะใบเต็มถ้าพบการงอกซ้ำ
• ทำซ้ำหลายรอบจนกว่าธาตุอาหารในหัวจะหมด
16 @สงวนสิขสิทธิ์โดย สวนมะนาวท้ายไร่ จังหวัดพิจิตร