เกษตรทางเลือก คือแนวทางการทำเกษตรที่แตกต่างจากเกษตรเคมีเชิงเดี่ยว โดยเน้นความยั่งยืน ความปลอดภัยต่อผู้ผลิต ผู้บริโภค และสิ่งแวดล้อม มีจุดมุ่งหมายเพื่อให้เกษตรกรสามารถเลี้ยงชีพได้อย่างมั่นคงในระยะยาว โดย ไม่พึ่งพาสารเคมีมากเกินไป และมีความยืดหยุ่นตามบริบทของแต่ละพื้นที่

ลักษณะของเกษตรทางเลือก

รูปแบบของ “เกษตรทางเลือก”

เกษตรอินทรีย์ (Organic Farming)

→ ไม่ใช้สารเคมีเลย ใช้ปุ๋ยอินทรีย์ จุลินทรีย์ชีวภาพ 100%

เกษตรผสมผสาน

→ ปลูกพืชหลายชนิด ทำปศุสัตว์ควบคู่ มีรายได้หลากหลาย

เกษตรธรรมชาติ (เช่น แนวทางฟูกูโอกะ หรือป่า 3 อย่าง ประโยชน์ 4 อย่าง)

→ ปลูกให้ธรรมชาติดูแลตัวเอง ลดการแทรกแซง

เกษตรยั่งยืน (Sustainable Agriculture)

→ คิดถึงผลระยะยาว ทั้งด้านสิ่งแวดล้อมและรายได้เกษตรกร

เกษตรประณีต/เกษตรทฤษฎีใหม่ (ในแนวทางเศรษฐกิจพอเพียง)

→ ทำเกษตรในพื้นที่จำกัด แต่บริหารอย่างมีระบบ เช่น แบ่งพื้นที่ 30:30:30:10

เป้าหมายของเกษตรทางเลือก:

• ลดการใช้สารเคมี

• ฟื้นฟูดินและระบบนิเวศ

• ลดต้นทุน เพิ่มรายได้สุทธิ

• เพิ่มความมั่นคงทางอาหาร

• สร้างสุขภาพดีให้ผู้ผลิต-ผู้บริโภค

• เชื่อมโยงกับตลาดสีเขียว ตลาดอินทรีย์ หรือตลาดชุมชน

ตัวอย่างการปรับตัวสู่เกษตรทางเลือก (เริ่มง่าย ๆ):

• เริ่มใช้ปุ๋ยคอกหรือปุ๋ยหมัก แทนปุ๋ยเคมีบางส่วน

• หยุดพ่นยาฆ่าแมลง ใช้ชีวภัณฑ์ เช่น บีที เชื้อราไตรโคเดอร์มา

• ปลูกพืชหลากหลาย สลับพืชฤดู

• ทำปุ๋ยหมัก น้ำหมักจุลินทรีย์ใช้เอง

• ใช้เศษพืชคลุมดิน ลดการพรวนหรือรดน้ำบ่อย

• หัดขายผลผลิตตรงถึงผู้บริโภค (เช่น ผ่านกลุ่มเฟซบุ๊ก, ตลาดสีเขียว)

57 @สงวนสิขสิทธิ์โดย สวนมะนาวท้ายไร่ จังหวัดพิจิตร