การทำงานของจุลินทรีย์ในกระบวนการย่อยสลาย ปุ๋ยหมักเป็นหัวใจสำคัญที่ทำให้วัสดุอินทรีย์เปลี่ยนไป เป็นสารอาหารที่เป็นประโยชน์ต่อพืช โดยจุลินทรีย์ทำงานผ่านกระบวนการ ย่อยสลาย (decomposition) และ เปลี่ยนรูปสารอินทรีย์ (mineralization) ซึ่งสามารถอธิบายได้ดังนี้

1. การย่อยอินทรียวัตถุ

• จุลินทรีย์ เช่น แบคทีเรีย รา และแอคติโนมัยซีท จะผลิต เอนไซม์ ออกมาย่อยสลายวัสดุอินทรีย์ เช่น:

• เซลลูเลส: ย่อยเซลลูโลสจากเศษพืช

• ไลเปส: ย่อยไขมัน

• โปรตีเอส: ย่อยโปรตีน

• อะไมเลส: ย่อยแป้ง

2. การย่อยแบบใช้ออกซิเจน (Aerobic decomposition)

• จุลินทรีย์ต้องการออกซิเจนในการหายใจ

• ผลพลอยได้คือ:

• ความร้อน (ทำให้อุณหภูมิกองปุ๋ยสูงขึ้น)

• คาร์บอนไดออกไซด์ (CO₂)

• น้ำ

• สารอินทรีย์ที่ย่อยแล้ว (เช่น ฮิวมัส)

3. การเปลี่ยนสารอินทรีย์เป็นอนินทรีย์ (Mineralization)

• จุลินทรีย์จะแปลงไนโตรเจน ฟอสฟอรัส และโพแทสเซียม จากรูปแบบอินทรีย์ให้เป็นรูปแบบที่พืชดูดซึมได้ เช่น:

• แอมโมเนีย (NH₃) → ไนเตรต (NO₃⁻)

• ฟอสเฟต (PO₄³⁻)

• โพแทสเซียม (K⁺)

4. จุลินทรีย์แต่ละชนิดมีบทบาทต่างกัน

แบคทีเรีย ย่อยสลายสารอินทรีย์ง่าย เช่น น้ำตาล แป้ง โปรตีน

รา (Fungi) ย่อยสลายวัสดุที่ยาก เช่น เซลลูโลส ลิกนิน

แอคติโนมัยซีท ย่อยวัสดุแข็งแรง กลิ่นคล้ายดินหลังฝน

ไนตริไฟอิงแบคทีเรีย เปลี่ยนแอมโมเนียเป็นไนเตรต (ไนตริฟิเคชัน)

สรุป

จุลินทรีย์ทำหน้าที่ย่อยสลายวัสดุอินทรีย์ผ่านเอนไซม์ สร้างความร้อน ฆ่าเชื้อโรค และแปรสภาพสารอาหารให้อยู่ในรูปที่พืชนำไปใช้ได้ เป็นกลไกธรรมชาติที่มีประสิทธิภาพมากในการจัดการขยะชีวภาพและปรับปรุงดิน

23 @สงวนสิขสิทธิ์โดย สวนมะนาวท้ายไร่ จังหวัดพิจิตร