เลือกใช้สายพันธุ์บาซิลัสให้ถูกจุด
หลายคนเคยได้ยินชื่อ “บาซิลัส (Bacillus)” ในสูตรชีวภัณฑ์ทางการเกษตร แต่รู้หรือไม่ว่า “บาซิลัส” ไม่ได้มีแค่ชนิดเดียว แต่มีหลาย สายพันธุ์ ที่มีคุณสมบัติแตกต่างกัน บางตัวเน้นป้องกันโรคพืช บางตัวเน้นกระตุ้นกา เจริญเติบโต หรือบางตัวใช้กำจัดแมลง
1. Bacillus subtilis (บาซิลลัส ซับทิลิส)
“ตัวเด่นด้านป้องกันเชื้อราและแบคทีเรียสาเหตุโรคพืช” สร้างสารต้านจุลินทรีย์หลายชนิด เช่น subtilin ยับยั้งเชื้อรา Alternaria, Fusarium, Colletotrichum (สาเหตุโรคแอนแทรคโนส, เน่าคอดิน, เน่าก้านผล) ช่วยกระตุ้นให้พืชสร้างภูมิคุ้มกัน (Systemic Resistance) เหมาะกับ: มะนาว, พริก, มะเขือเทศ, กล้วย นิยมใช้ร่วมกับ ไตรโคเดอร์มา เพื่อเพิ่มประสิทธิภาพการควบคุมเชื้อราในดิน
2. Bacillus amyloliquefaciens (บาซิลลัส อะไมโลลิเควฟาเซียนส์)
“เชื้อคู่แฝดของ B. subtilis แต่เก่งด้านกระตุ้นรากและป้องกันโรคในระบบราก” สร้างเอนไซม์และสารฮอร์โมนธรรมชาติ (IAA, Cytokinin) ช่วยให้รากแตกแขนงดี ดูดอาหารเก่ง สร้างสารต้านเชื้อรา Rhizoctonia, Pythium และ Phytophthora (รากเน่า โคนเน่า) เหมาะกับ: มะนาวลงดิน, พืชไร่, พืชผัก, และไม้ผล
3. Bacillus thuringiensis (บาซิลลัส ทูริงเยนซิส BT)
“ศัตรูตัวฉกาจของหนอนและแมลงกินใบ” สร้างโปรตีนคริสตัล (Crystal protein) ที่ทำลายลำไส้แมลง ใช้ควบคุมหนอนชอนใบ หนอนผีเสื้อ หนอนกอ ฯลฯ ปลอดภัยต่อคน สัตว์ และแมลงที่มีประโยชน์ เหมาะสำหรับพ่นทางใบในช่วงมีหนอนระบาด ใช้ตอนเย็นจะได้ผลดีกว่า เพราะ BT เสื่อมสภาพไวเมื่อโดนแดด
4. Bacillus megaterium (บาซิลลัส เมกาเทอเรียม)
“จุลินทรีย์ช่วยปลดล็อกธาตุอาหาร” ช่วยย่อยสลายฟอสฟอรัสและโพแทสเซียมในดินให้อยู่ในรูปที่พืชดูดได้ง่าย ส่งเสริมการแตกยอดและการสร้างดอกผล ใช้ผสมในดินปลูก หรือรดทางโคนต้นได้ดี นิยมใช้ร่วมกับ บาซิลลัสซับทิลิส เพื่อปรับสมดุลดิน
5. Bacillus pumilus (บาซิลลัส พูมิลัส)
“จุลินทรีย์ป้องกันโรคใบและโรคผล” สร้างเอนไซม์ย่อยผนังเซลล์ของเชื้อรา ช่วยยับยั้งโรคใบติด แอนแทรคโนส และราน้ำค้าง มีคุณสมบัติทนความร้อนได้ดี เหมาะกับพ่นในช่วงอากาศร้อน เหมาะกับพืชสวน เช่น มะนาว มะม่วง พริก
สรุปภาพรวม
| สายพันธุ์ | จุดเด่นหลัก | วิธีใช้แนะนำ |
|---|---|---|
| B. subtilis | ป้องกันเชื้อรา-แบคทีเรีย | พ่นทางใบ/ราดโคน |
| B. amyloliquefaciens | กระตุ้นราก-ป้องกันโรคราก | รดโคน/คลุกดิน |
| B. thuringiensis (BT) | กำจัดหนอนแมลง | พ่นทางใบ |
| B. megaterium | ปลดล็อกธาตุอาหารในดิน | คลุกดิน/รดโคน |
| B. pumilus | ป้องกันโรคใบ-ผล | พ่นทางใบ |
ข้อควรจำ
• บาซิลัสแต่ละชนิดมี “หน้าที่เฉพาะ” อย่าคาดหวังว่าตัวเดียวจะทำได้ทุกอย่าง
• ใช้ในช่วงอากาศไม่ร้อนจัด (เช้า/เย็น) เพื่อรักษาความมีชีวิตของเชื้อ
• ห้ามผสมกับสารเคมีหรือยาฆ่าเชื้อราโดยตรง เพราะจะทำให้เชื้อตาย
สรุป
“บาซิลัส” เป็นจุลินทรีย์กลุ่มดี ที่ช่วยลดการใช้สารเคมีในสวนมะนาวได้มาก แต่ต้องรู้ว่า “สายพันธุ์ไหนทำหน้าที่อะไร” เลือกใช้ให้ถูกจุด แล้วพืชจะแข็งแรง ระบบรากดี ดอกติดง่าย ผลผลิตก็เพิ่มขึ้นอย่างเห็นได้ชัด
29 @สงวนสิขสิทธิ์โดย สวนมะนาวท้ายไร่ จังหวัดพิจิตร