บทความนี้ เป็นหัวใจของ “การเจริญเติบโตทางกิ่ง” ของมะนาวโดยตรงเลย เพราะ กิ่งที่แข็งแรง เส้นผ่านศูนย์กลางใหญ่ เนื้อไม้แน่น คือพื้นฐานของการให้ ผลผลิตดีในระยะยาว มาดูแบบเข้าใจง่ายครับว่า “กระบวนการขยายขนาดกิ่งของมะนาว” เกิดขึ้นได้อย่างไร ตั้งแต่ระดับเซลล์จนถึงระดับกิ่งจริง

1. การเกิดกิ่งใหม่ (Primary Growth-การเจริญเติบโตขั้นต้น)

เมื่อยอดอ่อนมะนาวเริ่มแตกออก เซลล์บริเวณ “ปลายยอด” หรือ เนื้อเยื่อเจริญปลายยอด (Apical meristem) จะสร้าง เซลล์ใหม่ของเปลือกและเนื้อไม้ชั้นใน ระยะนี้กิ่งจะ ยืดยาวเร็ว แต่ขนาดยังเล็ก ส่วนใหญ่พบในช่วงฤดูฝน หรือหลังการตัดแต่งกิ่ง ให้น้ำ ปุ๋ยไนโตรเจน กิ่งระยะนี้ยังอ่อน เปลือกบาง เขียว มีช่องว่างอากาศในเนื้อไม้มาก เป็นช่วงที่ต้องระวังแมลง เช่น หนอนชอนใบ

2. การขยายขนาดกิ่ง (Secondary Growth-การหนาตัวของลำกิ่ง)

เมื่อกิ่งหยุดยืดตัว การ “ขยายขนาด” จะเริ่มขึ้นโดยเนื้อเยื่อ แคมเบียม (Cambium) ซึ่งอยู่ระหว่างเปลือกกับเนื้อไม้ แคมเบียม จะแบ่งตัวออกเป็นสองด้าน คือด้านใน เซลล์ ไซเล็ม (xylem) คือเนื้อไม้ และด้านนอก เซลล์ โฟลเอ็ม (phloem) คือเปลือก เซลล์เหล่านี้หนาตัวขึ้นเรื่อยๆ ทำให้ กิ่งขยายเส้นผ่านศูนย์กลางใหญ่ขึ้น การหนาตัวจะต่อเนื่องในช่วงที่ต้นมะนาวมีอาหารเพียงพอ (โดยเฉพาะน้ำตาลจากใบ)

อัตราการหนาตัวขึ้นอยู่กับ ปริมาณแสง (แสงมาก สังเคราะห์อาหารได้มาก) น้ำและโพแทสเซียม (ช่วยขนส่งน้ำตาลมาสะสมในกิ่ง) การตัดแต่ง (กิ่งที่ได้รับแสงเต็มจะขยายขนาดเร็วกว่ากิ่งในร่ม)

3. การสะสมอาหารและลิกนิน (Wood Maturation)

เซลล์เนื้อไม้ (xylem) ที่แก่จะสะสม ลิกนิน (Lignin) ทำให้เนื้อไม้แข็งแรง เปลือกเริ่มเป็นสีน้ำตาล ระยะนี้เรียกว่า “การแก่ของกิ่ง” เป็นช่วงที่กิ่งพร้อมสำหรับ การออกดอกหรือการตอนกิ่ง

4. ปัจจัยที่ส่งผลต่อการขยายขนาดกิ่ง/p>

เทคนิคช่วย “เร่งขยายขนาดกิ่ง” ในสวนมะนาว

• ให้ปุ๋ยสูตร 15-5-20 หรือ 16-8-24 สลับกับปุ๋ยคอกเก่า

• ฉีดพ่นกรดอะมิโน + แคลเซียม-โบรอน + สาหร่ายทะเล ทุก 10-15 วัน

• ตัดแต่งกิ่งในร่ม-กิ่งแขนงเล็กๆ เพื่อให้กิ่งหลักได้รับแสงเต็ม

• ให้น้ำสม่ำเสมอ ไม่ขาดช่วงนาน

• อย่าให้ต้นติดผลมากเกินไปในระยะแรก เพราะจะดึงอาหารจากกิ่ง

สรุป

“กิ่งมะนาวขยายขนาดได้ดี เพราะแคมเบียมแข็งแรง มีน้ำตาลสะสม สภาพแวดล้อมเหมาะสม”

104 @สงวนสิขสิทธิ์โดย สวนมะนาวท้ายไร่ จังหวัดพิจิตร