การเจริญเติบโตและพัฒนาการของ ใบมะนาว (Citrus aurantifolia) เป็นหัวใจสำคัญของต้นมะนาว เพราะใบคือแหล่งสร้างอาหาร (photosynthesis) ที่ส่งไปเลี้ยงทั้งกิ่ง ดอก และผล ผมสรุปออกเป็นลำดับขั้นพัฒนา พร้อมความสำคัญแต่ละช่วงครับ

1. ระยะเริ่มแตกใบอ่อน (Flush initiation)

• เกิดจากตาที่กิ่งแตกออกมาเป็นใบอ่อนสีเขียวอ่อนหรืออมแดง

• ใบยังบาง นิ่ม มีขนเล็กๆ ไวต่อแสงแดดจัดและแมลงศัตรูพืช

• มีการใช้พลังงานและธาตุอาหารสูง โดยเฉพาะ ไนโตรเจนและโบรอน เพื่อสร้างเซลล์ใหม่

• ความสำคัญ: เป็นระยะที่ใช้พลังงานสะสมจากรากและกิ่ง ถ้าขาดอาหารจะทำให้ใบเล็กผิดปกติ

2. ระยะขยายใบ (Leaf expansion)

• ใบค่อย ๆ แผ่กว้างและหนาขึ้น สีเขียวเข้มขึ้น

• โครงสร้างคลอโรพลาสต์เริ่มพัฒนาเต็มที่ การสังเคราะห์แสงเพิ่มขึ้น

• ความต้องการ แคลเซียมและแมกนีเซียม สูง เพื่อสร้างผนังเซลล์และคลอโรฟิลล์

• ความสำคัญ: ใบชุดนี้จะเป็นฐานอาหารของต้นในรอบการเจริญเติบโตถัดไป

3. ระยะใบแก่ (Mature leaf)

• ใบแข็ง หนา มีสีเขียวเข้มเต็มที่

• การสังเคราะห์แสงสูงสุด ผลิตน้ำตาลไปสะสมที่ราก กิ่ง ดอก และผล

• มีความทนทานต่อสภาพแวดล้อมมากขึ้น เช่น แดดจัด หรือแมลงกัดกิน

• ความสำคัญ: ใบแก่สุขภาพดีคือ “โรงงานผลิตอาหาร” ของมะนาว

4. ระยะใบหมดอายุ (Senescence)

• ใบเริ่มเหลือง ซีดลง จากการเคลื่อนย้ายธาตุอาหาร โดยเฉพาะ ไนโตรเจน โพแทสเซียม แมกนีเซียม จากใบไปเลี้ยงส่วนอื่น

• ใบค่อยๆ ร่วง เปิดพื้นที่ให้ใบชุดใหม่เกิดขึ้น

• ความสำคัญ: เป็นกลไกหมุนเวียนอาหารภายในต้น

รอบการแตกใบของมะนาว

• มะนาวมักแตกใบเป็น รุ่น (flush) 3 - 4 ครั้ง/ปี ขึ้นอยู่กับน้ำ อาหาร และสภาพอากาศ

• ใบแต่ละรุ่นมีบทบาทต่อการออกดอกและติดผล

• ใบที่เพิ่งแก่ใหม่ ส่งเสริมการออกดอก

• ใบแก่เต็มที่ ผลิตอาหารเลี้ยงผล

• ใบที่ใกล้หมดอายุมากเกินไป ประสิทธิภาพสังเคราะห์แสงต่ำ

ปัจจัยที่มีผลต่อการเจริญเติบโตของใบ

• ธาตุอาหาร: ไนโตรเจนขยายใบ แมกนีเซียมสร้างคลอโรฟิลล์ โบรอนช่วยการเจริญของยอดและใบ สังกะสีช่วยขยายใบอ่อนให้ปกติ

• น้ำ: ขาดน้ำ ใบเล็ก แห้ง มีน้ำพอดีใบสมบูรณ์

• แสงแดด: แดดจัดเกินใบไหม้, ร่มเกินใบเหลือง

• โรคแมลง: เพลี้ยไก่แจ้, ไรแดง, กรีนนิ่งทำให้ใบผิดรูป ใบเหลือง

สรุปสั้นๆ

• ใบมะนาว = “โรงงานอาหารของต้น”

• ระยะอ่อน = ใช้อาหารมาก, ไวต่อโรคแมลง

• ระยะขยาย = เริ่มสร้างอาหาร

• ระยะใบแก่ = โรงงานผลิตอาหารเต็มที่

• ระยะใกล้หมดอายุ = เคลื่อนย้ายอาหาร รอผลัดใบ

9 @สงวนสิขสิทธิ์โดย สวนมะนาวท้ายไร่ จังหวัดพิจิตร