ไนโตรเจน (N) และกำมะถัน (S) มีความสัมพันธ์กันในดินและในพืชอย่างใกล้ชิดครับ เพราะทั้งสองธาตุเกี่ยวข้องกับการสร้างโปรตีน กรดอะมิโน และกระบวนการเผาผลาญพลังงานของพืช หากธาตุหนึ่งไม่สมดุล จะกระทบต่อการใช้ประโยชน์ของอีกธาตุหนึ่งได้

ความสัมพันธ์สำคัญระหว่าง N และ S

1. การสร้างโปรตีนและกรดอะมิโน

• N เป็นองค์ประกอบหลักของกรดอะมิโนทุกชนิด

• S เป็นองค์ประกอบของกรดอะมิโนบางชนิดที่สำคัญ เช่น เมไทโอนีน (methionine) และซีสทีน (cysteine) ถ้าพืชได้รับ N เพียงพอแต่ขาด S พืชจะไม่สามารถสร้างโปรตีนได้อย่างสมบูรณ์ ทำให้ N ถูกใช้ไม่เต็มประสิทธิภาพ

อัตราส่วน N:S ในการเจริญเติบโต

• พืชส่วนใหญ่ต้องการอัตราส่วน N:S ประมาณ 10–15 : 1

• ถ้า N สูงแต่ S ต่ำ พืชจะมีใบสีเขียวอ่อนคล้ายขาด N เพราะ S เป็นตัวช่วยตรึง N ให้อยู่ในรูปที่ใช้สร้างโปรตีน

• ถ้า S สูงแต่ N ต่ำ การเจริญเติบโตชะงัก แม้จะมี S เหลือ

การเคลื่อนที่ในดิน

• N (โดยเฉพาะไนเตรต NO₃⁻) และ S (ในรูปซัลเฟต SO₄²⁻) เป็นประจุลบเหมือนกัน เคลื่อนที่ได้ง่ายและสูญเสียจากการชะล้างสูง โดยเฉพาะในดินร่วนหรือดินทราย

• ถ้าดินชะล้างแรง การสูญเสีย N และ S มักเกิดพร้อมกัน

การหมุนเวียนในดิน (Mineralization)

• อินทรีย์วัตถุเป็นแหล่งทั้ง N และ S

• กระบวนการย่อยสลายโดยจุลินทรีย์จะปลดปล่อย N (เป็น NH₄⁺/NO₃⁻) และ S (เป็น SO₄²⁻) ออกมา ถ้าอินทรีย์วัตถุมีอัตราส่วน C/N และ C/S สูงเกินไป จะเกิดการ “immobilization” ทำให้พืชใช้ไม่ได้

ผลต่อคุณภาพผลผลิต

• ไนโตรเจนอย่างเดียว ช่วยให้พืชโตไว ใบเขียว แต่โปรตีนไม่สมบูรณ์ถ้าขาด S

• กำมะถันร่วมกับ N ช่วยเพิ่มคุณภาพพืชอาหารสัตว์ (โปรตีนสมบูรณ์), เพิ่มกลิ่นรสของพืชตระกูลกะหล่ำ และช่วยให้พืชใช้น้ำและพลังงานได้คุ้มค่า

อาการขาด ไนโตรเจน (N)

• ใบแก่ซีดเหลืองก่อน เริ่มที่ใบล่าง

• เส้นใบและแผ่นใบเหลืองสม่ำเสมอทั้งใบ

• ใบมีขนาดเล็กลง บาง

• ต้นแคระแกร็น แตกกิ่งน้อย

• ออกดอกติดผลน้อย ผลเล็ก

อาการขาด กำมะถัน (S)

• ใบอ่อนซีดเหลืองก่อน เริ่มที่ใบยอด

• เส้นใบยังเขียวอยู่เล็กน้อย ทำให้ใบดู “เหลืองแบบซีดโปร่ง”

• ใบเล็กและตั้งตรง แข็งกว่าปกติ

• ต้นแคระ แต่กิ่งกระจายออกมากกว่าการขาด N

• การเจริญเติบโตช้า แม้ใส่ N พอ เพราะสร้างโปรตีนไม่สมบูรณ์

จุดสังเกตสำคัญ

• ขาด N เหลืองที่ “ใบแก่ก่อน”

• ขาด S เหลืองที่ “ใบอ่อนก่อน”

• ทั้งสองทำให้พืชแคระ แต่ลักษณะใบและตำแหน่งใบเหลืองต่างกัน

สรุป ไนโตรเจนกับกำมะถันต้องทำงานคู่กันในดินและในพืช N ทำให้พืชเจริญเติบโตเร็ว ส่วน S ทำให้การใช้ N มีประสิทธิภาพ โปรตีนสมบูรณ์ และป้องกันการสูญเสียพลังงาน ถ้าขาดตัวใดตัวหนึ่ง อีกตัวก็ไม่สามารถทำงานได้เต็มที่

11 @สงวนสิขสิทธิ์โดย สวนมะนาวท้ายไร่ จังหวัดพิจิตร