ใยรากใต้ดิน คือโครงสร้างของรากพืชส่วนที่อยู่ในดิน ซึ่งมองรวม ๆ แล้วจะคล้ายเส้นใยหรือเครือข่ายที่แผ่กระจายออกไปเพื่อยึดลำต้น ดูดน้ำ และดูดแร่ธาตุจากดิน

สำหรับมะนาว (และไม้ผลส่วนใหญ่) ใยรากใต้ดินมีลักษณะและหน้าที่ดังนี้

1. ส่วนประกอบหลัก

• รากแก้ว (Tap root) – รากหลักที่งอกลงดินตรง ๆ เพื่อยึดลำต้นและหาแหล่งน้ำลึก (ในมะนาวที่ตอนกิ่งหรือเสียบยอด รากแก้วมักไม่พัฒนาเต็มที่)

• รากแขนง (Lateral roots) – แตกออกด้านข้างจากรากแก้วหรือรากหลัก เพื่อขยายพื้นที่ดูดน้ำ

• รากฝอย (Fibrous roots) – เส้นเล็ก ๆ จำนวนมาก ใกล้ผิวดิน เป็นส่วนที่ดูดน้ำและแร่ธาตุได้ดีที่สุด

• ขนราก (Root hairs) – เซลล์เดี่ยวขนาดเล็กยื่นออกจากผิวราก ช่วยเพิ่มพื้นที่ผิวในการดูดซึม

2. ลักษณะใยรากของมะนาว

• ส่วนใหญ่เป็นรากตื้น อยู่ลึกเพียง 20–60 ซม. จากผิวดิน

• แผ่กว้างรัศมีได้เท่าหรือมากกว่าทรงพุ่ม

• ขนรากและรากฝอยกระจุกตัวมากบริเวณที่ดินชื้นและโปร่งอากาศ

• ไวต่อการขาดอากาศ ถ้าดินอุ้มน้ำมากจนแน่นหรือขัง รากฝอยจะเน่าง่าย

3. หน้าที่ของใยรากใต้ดิน

• ดูดน้ำ – ส่งขึ้นไปเลี้ยงใบและลำต้น

• ดูดธาตุอาหาร – ทั้งธาตุหลัก (N, P, K) และธาตุรอง/จุลธาตุ

• ยึดลำต้น – ป้องกันต้นโค่นล้ม

• เก็บสะสมอาหาร – บางส่วนเก็บคาร์โบไฮเดรตสำรองเพื่อใช้ยามขาดแสงหรือพักตัว

• สื่อสารกับจุลินทรีย์ในดิน – เช่น รากกับไมคอร์ไรซา ที่ช่วยเพิ่มประสิทธิภาพการดูดอาหาร

4. เคล็ดลับดูแลใยรากให้แข็งแรง

• รักษาความชื้นสม่ำเสมอ แต่ไม่ให้ดินแฉะ

• คลุมดินรอบโคนเพื่อลดการสูญเสียน้ำ

• ใส่อินทรียวัตถุเพื่อปรับโครงสร้างดินให้โปร่ง

• ระวังการขุดหรือไถใกล้โคน เพราะรากฝอยบอบบางมาก

• ใช้ระบบน้ำหยดหรือมินิสปริงเกลอร์ให้ชุ่มในบริเวณทรงพุ่ม

82 @สงวนสิขสิทธิ์โดย สวนมะนาวท้ายไร่ จังหวัดพิจิตร