ฟีนอล (Phenol) และ ลิกนิน (Lignin) เป็นสารสำคัญที่พืชผลิตขึ้นเองตามธรรมชาติ และมีบทบาทสำคัญต่อสุขภาพของต้นไม้ โดยเฉพาะในต้นมะนาวและพืชตระกูลส้มที่ต้องเผชิญกับโรคและแมลงอยู่ตลอดเวลา

1. ฟีนอล (Phenolic Compounds) คืออะไร?

• กลุ่มสารประกอบอินทรีย์ที่มีโครงสร้างเป็นวงเบนซีน มีหมู่ไฮดรอกซิล (–OH) ติดอยู่

• พบได้ทั่วไปในผนังเซลล์ น้ำยาง ใบ เปลือก และเนื้อไม้ของพืช

หน้าที่สำคัญ

• ต้านเชื้อรา แบคทีเรีย และไวรัส

• ยับยั้งการงอกของสปอร์โรคพืช

• ลดความเสียหายจากแมลงศัตรูพืช

• เป็นสารตั้งต้นในการสร้างลิกนิน

2. ลิกนิน (Lignin) คืออะไร?

• สารที่พืชสร้างขึ้นเพื่อนำไป "เคลือบ" ผนังเซลล์ของเซลล์พืช

• เป็นโครงสร้างแข็งแรงที่พบในไม้ กิ่ง และเส้นใยของพืช

หน้าที่สำคัญ

• ทำให้ผนังเซลล์แข็งแรง

• ต้านทานการบุกรุกของเชื้อโรค

• ลดการสูญเสียน้ำจากเซลล์

• ช่วยพยุงโครงสร้างต้นให้ไม่หักง่าย

ความสัมพันธ์ระหว่าง “ฟีนอล” และ “ลิกนิน”

• ฟีนอล สารตั้งต้นในการสร้างลิกนิน

• เมื่อพืชถูกทำร้าย เช่น โดนเชื้อรา เพลี้ย หรือแผล พืชจะผลิตฟีนอลเพิ่มขึ้นเพื่อนำไปสร้างลิกนินบริเวณที่เสียหาย

• ลิกนินทำหน้าที่ "ปิดแผล" และ "เสริมผนังเซลล์" ให้แข็งแรงขึ้น

ถ้าพืชขาดฟีนอล/ลิกนินจะเกิดอะไร?

วิธีช่วยพืชสร้างฟีนอล-ลิกนิน

• แดดแรง (แต่ไม่แผดเผา) ช่วยเร่งกระบวนการสร้างสารเหล่านี้

• ความเครียดเล็กน้อย เช่น การงดน้ำสั้น ๆ กระตุ้นการสร้างภูมิคุ้มกัน

• ใบแก่แข็งแรง ยิ่งสังเคราะห์แสงดี ยิ่งผลิตสารมาก

การเสริมจากภายนอก

• พ่นสารอินทรีย์บางชนิดที่ช่วยกระตุ้น เช่น ไคโตซาน กระตุ้นภูมิต้านทานให้สร้างฟีนอล ซิลิกา (Si) เสริมผนังเซลล์ให้ลิกนินเคลือบได้ดี

• แคลเซียม-โบรอน ช่วยขนส่งน้ำตาลและสารตั้งต้นไปยังบริเวณที่ต้องการใช้ น้ำหมักสมุนไพร ที่มีฟีนอลตามธรรมชาติ เช่น ข่า ตะไคร้ ดีปลี พริก

สรุป

ฟีนอลและลิกนิน คือ “เกราะป้องกันธรรมชาติ” ของพืช ถ้าต้นมะนาวแข็งแรง ผลิตสารเหล่านี้ได้มาก ต้นจะต้านโรค ต้านแมลง ทนแล้ง และฟื้นตัวจากความเสียหายได้เร็วขึ้น

6 @สงวนสิขสิทธิ์โดย สวนมะนาวท้ายไร่ จังหวัดพิจิตร