แรงออสโมซิส (Osmosis) เป็นแรงที่เกิดจากกระบวนการที่ น้ำเคลื่อนที่ผ่านเยื่อเลือกผ่าน (semipermeable membrane) จากบริเวณที่มีความเข้มข้นของสารละลายต่ำ (เช่น น้ำบริสุทธิ์) ไปยังบริเวณที่มีความเข้มข้นของสารละลายสูงกว่า (เช่น น้ำที่มีเกลือหรือสารอาหารละลายอยู่)

ความหมายง่ายๆ

ตัวอย่างในพืช (รวมถึงมะนาว)

• รากพืชดูดน้ำจากดินผ่าน แรงออสโมซิส

• น้ำในดินที่มี สารละลายน้อยกว่าในเซลล์ราก → น้ำจะ เคลื่อนเข้าสู่ราก

• ช่วยให้พืชดูดน้ำและสารอาหารไปใช้ในการเจริญเติบโต

ถ้าดินมี ความเค็มสูงเกินไป (Na+, Cl−) → น้ำอาจ ไม่ไหลเข้าราก หรือไหลย้อนออก ได้ เกิดอาการ “ต้นขาดน้ำ” ทั้งที่ดินชื้น เรียกว่า ออสโมซิสย้อนกลับ (Reverse Osmosis)

ความสำคัญของแรงออสโมซิสในพืช

ปัญหาที่กระทบแรงออสโมซิสของพืช

1. ดินเค็ม → น้ำไม่ไหลเข้าราก หรือไหลย้อนออกจากราก

2. ดินแห้งจัด → ไม่มีน้ำให้ดึงเข้าสู่ราก

3. รากเน่า / รากเสีย → เยื่อเซลล์เสียหาย ออสโมซิสทำงานไม่ได้

4. การใช้ปุ๋ยเคมีเข้มข้นจัด → ทำให้เซลล์รากช็อกเพราะแรงออสโมซิสย้อนกลับ

สรุปสั้น

แรงออสโมซิส = แรงดูดน้ำผ่านเยื่อบางๆ ไปยังจุดที่สารเข้มข้นกว่า พืชใช้แรงนี้ดูดน้ำจากดิน ถ้าแรงนี้ถูกรบกวน → พืชจะ “ดูดน้ำไม่ได้” แม้ดินจะชื้นอยู่

63 @สงวนสิขสิทธิ์โดย สวนมะนาวท้ายไร่ จังหวัดพิจิตร