การตัดแต่งกิ่งมากเกินไป ในบางครั้งทำให้ต้นเกิดอาการช็อค อาจจะแตกยอกออกมา แล้วแห้งตาย เพราะในบางกรณีย์การฟื้นฟูของต้นมะนาว ไม่ได้เร็วอย่างที่คิด ทั้งนี้ขึ้นกับสภาพต้น สภาพแวดล้อมเช่นอากาศในช่วงนั้น

ตัดแต่งกิ่งคือสิ่งจำเป็น...แต่ต้องมีขอบเขต

การตัดแต่งกิ่งเป็นหนึ่งในงานสำคัญของชาวสวนมะนาว เพื่อกระตุ้นยอดอ่อนใหม่ ลดแหล่งสะสมโรคแมลง ควบคุมทรงพุ่มให้โปร่ง แต่ถ้าตัดมากเกินไป โดยเฉพาะในช่วงอากาศร้อนหรือฝนทิ้งช่วง ต้นมะนาวอาจเกิดอาการที่เรียกว่า “ช็อกหลังการตัด” หรือ Pruning Shock

อะไรเกิดขึ้นเมื่อมะนาวช็อกจากการตัดหนัก

1. การเสียสมดุลระหว่างรากกับใบ (Root-Shoot Balance)

เมื่อกิ่งและใบถูกตัดออกมาก รากยังคงส่งน้ำและอาหารในอัตราเท่าเดิม แต่ไม่มีใบไว้ระบายความชื้น น้ำคั่งในเซลล์ เซลล์บางส่วนแตกหรือเหี่ยว

2. การสูญเสียแหล่งสังเคราะห์อาหาร

ใบคือโรงงานผลิตน้ำตาล ถ้าตัดจนเหลือน้อย ต้นจะขาดพลังงานทันที ส่งผลให้การสมานแผลและการแตกยอดใหม่ช้า

3. แผลตัดขนาดใหญ่ เสี่ยงติดเชื้อรา-แบคทีเรีย

โดยเฉพาะเชื้อสาเหตุโรคแคงเกอร์และเชื้อราระบบท่อน้ำ หากไม่มีการทายาหรือพ่นคอปเปอร์ป้องกัน

4. การหยุดการเจริญชั่วคราว (Growth Pause)

ต้นจะหยุดแตกยอดและออกดอก เพื่อฟื้นฟูพลังงาน เรียกได้ว่า “มะนาวหมดแรง”

อาการที่สังเกตได้หลังมะนาวช็อก

• ใบที่เหลืออยู่เหี่ยวหรือไหม้ง่าย

• ยอดใหม่ไม่ออกหรือชะงัก

• รอยตัดแห้งช้า

• ในบางกรณีเปลือกกิ่งแตกจากแสงแดด (Sunburn)

วิธีช่วยมะนาวฟื้นตัวหลังตัดหนัก

1. ให้ร่มเงาชั่วคราว ใช้ซาแรนพรางแสงบางส่วนในช่วงแรก

2. ให้น้ำสม่ำเสมอแต่ไม่แฉะ เพื่อให้รากไม่เครียดซ้ำ

3. เสริมอาหารทางใบอ่อนๆ เช่น กรดอะมิโน + ฟูลวิค เพื่อฟื้นระบบเมตาบอลิซึม

4. ทาปูนแดงหรือคอปเปอร์ที่รอยตัดใหญ่ ป้องกันเชื้อโรคเข้าทำลาย

5. หลีกเลี่ยงการให้ปุ๋ยเคมีเข้มข้น รอให้ต้นแตกใบใหม่ก่อน

แนวทางตัดแต่งกิ่งอย่างถูกวิธี

• อย่าตัดเกิน 30-40% ของทรงพุ่มในครั้งเดียว

• เน้นตัด “กิ่งซ้อน กิ่งในพุ่ม กิ่งไขว้ กิ่งแห้ง” ก่อน

• หากจำเป็นต้องตัดหนัก ให้ทำในฤดูฝนต้น หรือหลังใส่อินทรีย์วัตถุฟื้นดิน

• พักต้นอย่างน้อย 1-2 เดือนก่อนบังคับดอก

46 @สงวนสิขสิทธิ์โดย สวนมะนาวท้ายไร่ จังหวัดพิจิตร