การตรวจสอบ การตอบสนองของมะนาว (หรือพืชทั่วไป) ต่อ ปุ๋ยเคมี เป็นขั้นตอนสำคัญมาก เพื่อรู้ว่าปุ๋ยที่ให้ไปนั้น “ได้ผลหรือไม่” และ “มากน้อยแค่ไหน” วิธีตรวจสอบที่ชาวสวนมืออาชีพนิยมใช้มีทั้งแบบ เชิงสังเกตภาคสนาม และ เชิงวิเคราะห์ทางวิทยาศาสตร์ ดังนี้

1. วิธีเชิงสังเกตภาคสนาม (เหมาะกับสวนทั่วไป)

1.1 สังเกตการเปลี่ยนแปลงของใบ

1.2 สังเกตยอดและกิ่ง

• ยอดเริ่มแตกใหม่หลังให้ปุ๋ย 5-10 วัน เพราะระบบรากตอบสนองดี

• กิ่งแข็งแรงและไม่แตกเป็นฝอย เมื่อธาตุอาหารสมดุล

• ถ้าแตกยอดแต่ใบเล็ก แสดงว่าธาตุรอง/จุลธาตุ (โดยเฉพาะ B หรือ Zn) อาจขาด

1.3 สังเกตการติดดอก ผล

• หลังให้ปุ๋ยสูตรสะสมตาดอก (เช่น 8-24-24, 12-24-12) แล้วเห็น “ตายอดนูน” ภายใน 7ข14 วัน เท่ากับปุ๋ยออกฤทธิ์ดี

• ถ้าไม่เห็นการเปลี่ยนแปลงแม้ผ่าน 3 สัปดาห์ แสดงว่าดินหรือสภาพน้ำมีปัญหา

2. วิธีวัดทางกายภาพและเคมี

2.1 วัดค่า EC และ pH ดิน

EC (Electrical Conductivity) คือความเค็ม/ความเข้มข้นของเกลือในดิน ก่อนให้ปุ๋ยและ 3 วันหลังให้ปุ๋ย ควรวัดเปรียบเทียบ ถ้า EC ไม่เพิ่มเลย ปุ๋ยจะไม่ละลาย แต่ถ้า EC สูงเกิน 3.0 dS/m มีความเข้มข้นเกิน รากไหม้ ส่วนค่า pH ดิน ก่อนให้ปุ๋ยวัดไว้ เช่น 6.0 หลัง 2 สัปดาห์ ถ้า pH ลดต่ำกว่า 5.5 แสดงว่าปุ๋ยไนโตรเจนหรือแอมโมเนียมมากเกิน

2.2 วัดคลอโรฟิลล์ใบ (Chlorophyll meter)

ใช้เครื่อง SPAD meter หรือ Leaf Color Chart (LCC) ถ้าค่า SPAD เพิ่มหลังให้ปุ๋ย 7–10 วัน ใบจะมีคลอโรฟิลล์มากขึ้น หมายถึงพืชดูดไนโตรเจนได้จริง

3. วิธีวิเคราะห์ทางห้องแล็บ

3.1 วิเคราะห์ดินก่อน-หลังให้ปุ๋ย

ตรวจระดับ N-P-K, Ca, Mg, S, pH, OM (อินทรียวัตถุ) ใช้เทียบกับค่ามาตรฐานของมะนาว เช่น N (ดิน): 40-60 ppm, P (ดิน): 20-40 ppm, K (ดิน): 80-120 ppm

3.2 วิเคราะห์ใบ

เก็บใบตัวแทน 30-50 ใบจากต้นที่ได้รับปุ๋ย ตรวจหา N–P–K–Ca–Mg–B–Zn ถ้าใบหลังให้ปุ๋ย 2 สัปดาห์มีค่าเพิ่ม หมายถึงตอบสนองดี

4. วิธีเชิงเปรียบเทียบ (Plot test)

ใช้ได้แม้ในสวนเล็ก โดยแบ่งพื้นที่ทดลองเป็น 2 แปลง แปลงที่ใส่ปุ๋ยและแปลงไม่ใส่ (ควบคุม) สังเกตความแตกต่างด้านสีใบ, ความยาวกิ่ง, ขนาดผล จดบันทึกทุก 3-5 วัน ซึ่งเป็นวิธีง่ายแต่ให้ข้อมูลเชิงปฏิบัติจริงที่สุด

สรุปแนวทางภาคสนาม

44 @สงวนสิขสิทธิ์โดย สวนมะนาวท้ายไร่ จังหวัดพิจิตร