การเคลื่อนย้ายของโรคแคงเกอร์
การ เคลื่อนย้ายของโรคแคงเกอร์มะนาว (Citrus Canker) เป็นหัวใจสำคัญที่เกษตรกรควรเข้าใจ เพราะโรคนี แพร่กระจายได้รวดเร็วมาก หากไม่จัดการให้ถูกทาง โรคสามารถระบาดทั่วสวนภายในเวลาไม่นานครับ
เชื้อสาเหตุของโรค
เกิดจากแบคทีเรีย Xanthomonas axonopodis pv. citri เชื้อจะอาศัยอยู่บนผิวใบ กิ่ง และผล โดยเฉพาะในบริเวณที่มีรอยแผลหรือช่องเปิดของพืช เช่น ปากใบหรือแผลแมลงชอนใบ
การเคลื่อนย้ายของโรคแคงเกอร์
1. การแพร่โดยน้ำฝน
เป็น ช่องทางหลักของการแพร่โรคในสวน เมื่อน้ำฝนกระเด็นจากใบหรือผลที่มีเชื้อ สู่ต้นข้างเคียง ระยะกระเด็นได้ไกลถึง 2-5 เมตร โดยเฉพาะช่วงลมแรงหรือพายุ น้ำที่ไหลตามพื้นดินหรือร่องน้ำก็สามารถพาเชื้อไปได้เช่นกัน ฝนตกหนักหลังตัดแต่งกิ่ง มีโอกาสแพร่โรคสูงที่สุด
2. การแพร่โดยลมแรง
ลมพัดละอองน้ำหรือเศษใบที่มีเชื้อแห้งติดไปได้ไกล ระยะเคลื่อนย้ายในอากาศอาจมากกว่า หลายร้อยเมตรถึงหลายกิโลเมตร พบมากช่วงพายุ หรือสวนที่ไม่มีแนวกันลม
3. แมลงพาหะ (โดยเฉพาะหนอนชอนใบ Citrus Leaf Miner)
หนอนชอนใบทำให้ใบมีบาดแผล เชื้อแคงเกอร์เข้าสู่เนื้อเยื่อได้ง่าย แมลงที่เคลื่อนย้ายจากต้นติดโรคไปต้นใหม่ อาจนำเชื้อไปด้วยทางผิวตัวหรือขา หนอนชอนใบ + แคงเกอร์ เป็นคู่ระบาดร้ายแรงในฤดูฝน
4. การแพร่โดยกิจกรรมของคนและเครื่องมือ
กรรไกรตัดกิ่ง, มีดตอนกิ่ง, ถุงมือ, เสื้อผ้า, รองเท้าบูท หากใช้กับต้นติดโรคโดยไม่ฆ่าเชื้อ จะพาเชื้อไปยังต้นปกติ รถเข็น, เครื่องพ่น, หรือท่อพ่นน้ำ ก็เป็นแหล่งสะสมเชื้อได้ ควรจุ่มเครื่องมือในน้ำผสม คลอรีน 1-2% หรือแอลกอฮอล์ 70% ทุกครั้งก่อนเปลี่ยนต้น
5. การเคลื่อนย้ายโดยต้นพันธุ์
ต้นพันธุ์ที่มีเชื้ออยู่แล้ว (แม้ไม่มีอาการ) คือสาเหตุการระบาดในพื้นที่ใหม่ พบมากในต้นพันธุ์จากแหล่งไม่ผ่านการรับรอง ต้องใช้ ต้นพันธุ์ปลอดโรคจากแหล่งผลิตที่ได้มาตรฐานกรมวิชาการเกษตร เท่านั้น
6. การแพร่โดยละอองน้ำจากระบบน้ำ
หากใช้ หัวสปริงเกลอร์แบบหมุนแรงหรือฝอยแรง ละอองน้ำอาจกระเด็นพาเชื้อจากต้นหนึ่งสู่อีกต้นหนึ่งได้ ระบบ น้ำหยดหรือไมโครเจ็ตต่ำ จะปลอดภัยกว่ามาก
สรุปภาพรวมเส้นทางการเคลื่อนย้ายของโรคแคงเกอร์
| แหล่งต้นทาง | พาหะ/ช่องทาง | ระยะการแพร่ | ความเสี่ยง |
|---|---|---|---|
| ใบ-ผลติดโรค | ฝนกระเด็น | 2-5 ม. | สูงมาก |
| ใบแห้งมีเชื้อ | ลมแรง | หลายร้อยเมตร | ปานกลาง-สูง |
| ต้นพันธุ์ติดเชื้อ | การขนย้าย | ไม่จำกัด | สูงมาก |
| แมลงชอนใบ | เคลื่อนระหว่างต้น | 1-10 ม. | ปานกลาง |
| เครื่องมือ-คน | การสัมผัส | ใกล้ต้น | สูง |
| ระบบสปริงเกลอร์ | ละอองน้ำ | 1-3 ม./td> | ปานกลาง |
แนวทางลดการเคลื่อนย้ายของโรค
• ตัดแต่งกิ่งให้โปร่ง ลดการกระเด็นของฝน
• ปลูกแนวกันลม เช่น ไทรเกาหลี หรือหญ้าแฝกแนวขอบสวน
• พ่นป้องกันด้วย คอปเปอร์ออกซีคลอไรด์/แมนโคเซบ ทุก 10–14 วันในฤดูฝน
• ฆ่าเชื้อเครื่องมือทุกครั้งก่อนเปลี่ยนต้น
• ใช้ ระบบน้ำหยด แทนสปริงเกลอร์
61 @สงวนสิขสิทธิ์โดย สวนมะนาวท้ายไร่ จังหวัดพิจิตร