“มะนาวตระกูลแป้นพิจิตร” โดยเฉพาะ แป้นพิจิตร1 แป้นพิจิตร2 (กวก.พิจิตร2) เป็นพันธุ์ที่เกษตรกรนิยมอย่างมาก เพราะ ทนโรค ทนสภาพแวดล้อม และให้ผลดีในระบบปลูกเชิงการค้า แปลงขนาดใหญ่ เรามาดูเหตุผลทาง พันธุกรรม + สรีรวิทยา + โครงสร้างของพืช กันครับ

1. ที่มาของสายพันธุ์ “แป้นพิจิตร”

กรมวิชาการเกษตรพัฒนา “แป้นพิจิตร” มาจากการ คัดเลือกสายพันธุ์แป้นรำไพ + มะนาวพื้นเมืองที่มีภูมิต้านทานสูง โดยเน้น 3 ลักษณะหลักตั้งแต่รุ่นแรกคือ

• ทนโรคแคงเกอร์ (Citrus canker)

• ทนโรครากเน่า-โคนเน่า (Phytophthora)

• ทนแล้ง และอยู่ในวงบ่อได้ดี

2. ปัจจัยทางพันธุกรรมที่ช่วยให้ “ทนโรค”

1) ผนังเซลล์ใบและกิ่งหนา

• ชั้นคิวติเคิลและผนังเซลล์มี ลิกนิน (Lignin) และ เพกติน (Pectin) หนาแน่น

• ทำให้เชื้อแบคทีเรียหรือเชื้อราทะลุเข้าเนื้อเยื่อได้ยาก

2) มีระบบสร้างสารต้านทานธรรมชาติ (Phytoalexins)

• เช่น ฟลาโวนอยด์ และ แอนโทไซยานิน ซึ่งยับยั้งการเจริญของเชื้อรา

• พบมากในใบอ่อนและเปลือกผลของตระกูลแป้นพิจิตร

3) ยีนต้านทานโรคเฉพาะ (Resistance genes)

• พันธุ์พิจิตรมีการแสดงออกของยีนที่ตอบสนองเร็วเมื่อเชื้อเข้าสู่เนื้อเยื่อ

• รากจะสร้างเอนไซม์ peroxidase, chitinase, glucanase เพื่อสลายเชื้อราที่เข้ามา

3. ปัจจัยทางสรีรวิทยา (Physiology)

4. โครงสร้างทางกายภาพของพันธุ์พิจิตร

5. ความสัมพันธ์กับจุลินทรีย์ในดิน

มะนาวแป้นพิจิตรมีความสามารถในการ สร้างสภาพแวดล้อมรอบราก (rhizosphere) ที่จุลินทรีย์ดีเจริญได้ เช่น:

• Bacillus spp. สร้างสารต้านเชื้อรา

• Pseudomonas fluorescens กระตุ้นภูมิต้านทานในราก

• Trichoderma spp. ย่อยสลายเศษซากเชื้อรา

6. ผลที่เห็นในภาคสนาม

• แป้นพิจิตรปลูกในบ่อหรือพื้นที่น้ำขัง ไม่แสดงอาการรากเน่าเท่าพันธุ์อื่น

• ใบไม่ช้ำหรือเป็นจุดแผลจากแคงเกอร์ง่าย

• เมื่อเกิดบาดแผลที่กิ่ง แผลแห้งและสร้างเนื้อเยื่อใหม่เร็ว

• ทนต่อการพ่นสารหรือธาตุรองเข้มข้นได้ดีกว่า

สรุป

“แป้นพิจิตร” ทนโรคเพราะมีภูมิต้านทานในตัว + โครงสร้างพืชแข็งแรง + ระบบรากและจุลินทรีย์ร่วมมือกัน หรือพูดอีกแบบคือ “พิจิตร” ไม่ใช่แค่พันธุ์ดี แต่เป็นพันธุ์ที่ สมดุลทั้งพันธุกรรม ดิน และสรีรวิทยา

14 @สงวนสิขสิทธิ์โดย สวนมะนาวท้ายไร่ จังหวัดพิจิตร