คำถามนี้เป็นพื้นฐานที่สำคัญมากของการจัดการดินและธาตุอาหาร ผมขอสรุปความแตกต่างของ ปุ๋ยคอก ปุ๋ยหมัก และปุ๋ยพืชสด ให้เห็นภาพชัดเจนแบบเปรียบเทียบครับ

1. ปุ๋ยคอก

• ที่มา: มูลสัตว์ เช่น วัว ควาย ไก่ สุกร ม้า รวมทั้งเศษวัสดุรองคอก ฟาง แกลบ

• ธาตุอาหาร: มีธาตุหลัก (N, P, K) แต่ไม่สูงมาก → ค่าปุ๋ยแตกต่างกันตามชนิดสัตว์และอาหารที่กิน

ข้อดี

• เพิ่มอินทรียวัตถุให้ดิน

• ช่วยปรับโครงสร้างดิน ร่วนซุย อุ้มน้ำ

• มีจุลินทรีย์ช่วยย่อยดิน

ข้อควรระวัง

• ถ้าใช้มูลสดอาจมีเชื้อโรค เมล็ดวัชพืช หรือแอมโมเนียที่ทำให้รากไหม้

• ควรหมักหรือตากก่อนใช้

2. ปุ๋ยหมัก

• ที่มา: การย่อยสลายซากพืช ซากสัตว์ วัสดุเหลือใช้ทางการเกษตร (เช่น ฟาง ใบไม้ กากพืชผัก) โดยจุลินทรีย์

• ธาตุอาหาร: ไม่สูงมาก แต่มีหลากหลาย ทั้งธาตุหลัก ธาตุรอง และจุลธาตุในรูปที่พืชใช้ได้ง่าย

ข้อดี

• เป็นแหล่งอินทรียวัตถุที่ปลอดภัย ใช้ได้เลย

• เพิ่มกิจกรรมจุลินทรีย์ในดิน

• ช่วยปรับสมดุลดิน ลดความเป็นกรดเป็นด่าง

ข้อควรระวัง

• ต้องใช้เวลาในการหมัก (1–3 เดือนหรือมากกว่า)

• คุณภาพขึ้นกับสูตรและวิธีการหมัก

3. ปุ๋ยพืชสด

• ที่มา: พืชตระกูลถั่ว หรือพืชอื่นๆ ที่ปลูกแล้วไถกลบตอนยังสด (ช่วงออกดอกแรกๆ)

ธาตุอาหาร

• เด่นเรื่องไนโตรเจน (N) จากปมรากของถั่วที่ตรึงไนโตรเจนจากอากาศ

• ยังช่วยเพิ่มอินทรียวัตถุเมื่อสลายตัว

ข้อดี

• เพิ่ม N ให้ดินแบบประหยัด

• ปรับโครงสร้างดิน เพิ่มความร่วนซุย

• ลดวัชพืชในแปลง (คลุมพื้นที่ไว้ก่อน)

ข้อควรระวัง

• ต้องใช้พื้นที่และเวลาในการปลูก ไม่ให้ผลทันที

• ถ้าไถกลบตอนแก่เกินไป พืชสลายตัวยาก

สรุปเปรียบเทียบ

โดยทั่วไป ปุ๋ยคอก ช่วยเพิ่มอินทรียวัตถุ, ปุ๋ยหมัก ช่วยให้ดินมีความสมบูรณ์แบบสมดุล, ส่วน ปุ๋ยพืชสด เหมาะกับการปรับปรุงดินและเพิ่มไนโตรเจน

43 @สงวนสิขสิทธิ์โดย สวนมะนาวท้ายไร่ จังหวัดพิจิตร