เพลี้ยไฟ (Thrips spp.) เป็นศัตรูสำคัญของมะนาว โดยเฉพาะใน ระยะดอก-ผลอ่อน เพราะดูดกินน้ำเลี้ยงและทำลายเนื้อเยื่อพืชที่กำลังเจริญ ส่งผลโดยตรงต่อคุณภาพผลผลิตและจำนวนผลที่ติดได้จริง ต่อไปนี้คือข้อมูลครบชุดเกี่ยวกับ เพลี้ยไฟในมะนาว

1. ลักษณะทั่วไปของเพลี้ยไฟ

• ตัวเล็กมาก ขนาดเพียง 1 มิลลิเมตร

• รูปร่างเรียวยาว สีเหลืองอ่อน–น้ำตาลดำ

• เคลื่อนไหวเร็วมาก โดยเฉพาะในช่วงอากาศร้อนและแห้ง

• ซ่อนอยู่ใน ซอกยอดอ่อน ใบอ่อน ดอก และผลอ่อน

2. ช่วงอันตรายต่อมะนาว

• ช่วงแตกยอดอ่อน เพลี้ยไฟดูดน้ำเลี้ยงที่ปลายยอด ใบอ่อนม้วนงอ แห้ง และโตช้า

• ช่วงออกดอก เพลี้ยไฟทำลายกลีบดอกและเกสร ดอกบานไม่เต็มที่ เกสรเสียหาย ติดผลยาก

• ช่วงผลอ่อน เพลี้ยไฟดูดผิวผล ผิวเป็นสีน้ำตาลเงิน เรียกว่า “ผิวไหม้เพลี้ยไฟ (rusty scar)” ผลทรงบิดเบี้ยว ไม่สวย ขายไม่ได้

3. วงจรชีวิต

4. ปัจจัยกระตุ้นการระบาด

• อากาศ ร้อนและแห้ง ติดต่อกันหลายวัน

• มีใบอ่อนหรือดอกต่อเนื่อง (พืชอาหารเพียงพอ)

• พ่นสารเคมีกำจัดแมลงชนิดกว้างบ่อย ศัตรูธรรมชาติหายไป

5. อาการสังเกตในแปลง

6. การจัดการแบบบูรณาการ (IPM)

ก. วิธีป้องกัน

• ตัดแต่งกิ่งโปร่ง ลดความชื้นสะสมในทรงพุ่ม

• ไม่ปล่อยให้มะนาวแตกยอดต่อเนื่องตลอดปี สลับช่วงพักต้น

• คลุมแปลงหรือพ่นน้ำตอนเย็น ช่วยลดจำนวนเพลี้ยไฟในช่วงแล้ง

• ปลูกพืชดอกล่อแมลงห้ำ/แมลงเบียน เช่น ดอกดาวเรืองหรือโหระพา

ข. ชีวภัณฑ์ควบคุม

• เชื้อราบิวเวอเรีย (Beauveria bassiana)

• ใช้พ่นในช่วงเช้า/เย็น ความชื้นสูงจะได้ผลดี

• เชื้อราเมตาไรเซียม (Metarhizium anisopliae) ทำลายตัวอ่อนและตัวเต็มวัย

• แมลงห้ำตัวห้ำธรรมชาติ เช่น ด้วงเต่าลาย, แมลงวันเบียน Thripobius semiluteus

ค. การใช้สารเคมี (ใช้เมื่อระบาดหนัก)

• พ่นเฉพาะช่วงยอดหรือดอกอ่อนเท่านั้น ไม่พ่นช่วงดอกบานเต็มที่

• กลุ่ม สไปนีโทแรม (spinetoram)

• กลุ่ม อิมิดาโคลพริด (imidacloprid)

• กลุ่ม อะบาเม็กติน (abamectin) สลับกลุ่มสารทุก 7-10 วัน เพื่อลดการดื้อยา

คำแนะนำพิเศษ: ผสมสารจับใบหรือกรดอะมิโนเล็กน้อย จะช่วยให้สารออกฤทธิ์ได้นานขึ้นและซึมเข้าผิวใบดีขึ้น

สรุปสั้นๆ สำหรับสวนมะนาว

เพลี้ยไฟ จะเป็นศัตรูช่วง “ดอก-ผลอ่อน” ถ้าคุมไม่อยู่ ผลเสียหายทั้งรุ่น แม้ผลไม่ร่วงแต่ขายไม่ได้ หรือขายได้ในราคาถูก (เกรดมะนาวลาย)

8 @สงวนสิขสิทธิ์โดย สวนมะนาวท้ายไร่ จังหวัดพิจิตร