ผมสรุป ลักษณะทางพฤกษศาสตร์ของผลมะนาว (Citrus aurantiifolia และพันธุ์ใกล้เคียง) ให้ครบถ้วนดังนี้

ลักษณะทางพฤกษศาสตร์ของผลมะนาว

1. ประเภทผล

• ผลแบบ Berry (hesperidium) เป็นผลประเภทหนึ่งของวงศ์ Rutaceae

• มี เปลือกแข็งกว่าผลเบอร์รีทั่วไป และมีถุงน้ำ (juice sacs) ภายในเนื้อผล

2. ส่วนประกอบของผล

• Exocarp (Flavedo) ผิวชั้นนอก สีเขียวอ่อน–เขียวเข้ม (เมื่อแก่จัดบางพันธุ์เปลี่ยนเป็นเหลือง)

• มีต่อมน้ำมันหอมระเหย (oil glands) กระจายอยู่ทั่ว ทำให้มีกลิ่นเฉพาะ

• Mesocarp (Albedo) ผิวชั้นกลาง สีขาวฟู เรียกว่า “ชั้นฟองน้ำ”

• มีเส้นใย ช่วยปกป้องและยึดโครงสร้างผล

• Endocarp (Pulp) เนื้อผล เป็นถุงน้ำ (juice sacs) ที่พัฒนา จากขนภายในรังไข่

• แต่ละถุงน้ำมีน้ำมะนาว (กรดซิตริก วิตามินซี และสารอาหารอื่น ๆ)

3. ลักษณะภายนอกของผล

• รูปทรงผล: ส่วนใหญ่กลม–รีเล็กน้อย เส้นผ่านศูนย์กลางเฉลี่ย 3–5 ซม.

• ผิวผล: เรียบ–ขรุขระเล็กน้อยตามพันธุ์

• ขั้วผล: มีรอยเชื่อมกับก้านดอกและใบประดับ บางพันธุ์อาจนูนเป็นติ่งเล็ก ๆ

4. ลักษณะภายในของผล

• จำนวนพู (segments): 8–12 พู ขึ้นอยู่กับพันธุ์

• ถุงน้ำ (juice vesicles): มีจำนวนมาก ให้รสเปรี้ยวจัด เป็นส่วนสำคัญที่ใช้บริโภค

• เมล็ด (seed): จำนวนขึ้นกับพันธุ์ เช่นแป้นรำไพ เมล็ดน้อยมากหรือเกือบไร้เมล็ด แป้นพิจิตร1 เมล็ดมาก

5. การเจริญเติบโตของผล

• ผลอ่อน: สีเขียวอ่อน ขนาดเล็ก ผิวเรียบ

• ผลพัฒนา: โตขึ้น เปลือกหนาขึ้น และสะสมกรดอินทรีย์ (โดยเฉพาะกรดซิตริก)

• ผลแก่จัด: ขนาดเต็มที่ เนื้อฉ่ำน้ำ กรดสูง เก็บเกี่ยวจำหน่ายได้

• ผลสุกเกิน: สีผิวเปลี่ยนเป็นเหลือง รสชาติเปรี้ยวน้อยลง

6. คุณสมบัติเด่นทางพฤกษศาสตร์

• ผลมะนาวมี น้ำมันหอมระเหยในเปลือก (เช่น Limonene) ใช้ทำกลิ่น/น้ำมันหอม

• มี กรดซิตริกสูง (Citric acid) เป็นเอกลักษณ์ของรสเปรี้ยว

• มี วิตามินซีสูง เกี่ยวข้องกับคุณค่าทางโภชนาการ

โดยสรุป

ผลมะนาวเป็นผล hesperidium ที่มีผิวเขียวมีต่อมน้ำมัน เนื้อในแบ่งเป็นพู มีถุงน้ำที่ให้รสเปรี้ยวจัด มีเมล็ดมากหรือน้อยขึ้นกับพันธุ์ และถูกใช้ทั้งสดและแปรรูปในอาหาร เครื่องดื่ม และอุตสาหกรรม

6 @สงวนสิขสิทธิ์โดย สวนมะนาวท้ายไร่ จังหวัดพิจิตร