เทคนิคการใช้ กิ่ง เพื่อการขยายพันธุ์พืช (Vegetative Propagation by Stem) เป็นวิธีที่นิยมมากเพราะสามารถถ่ายทอดลักษณะพันธุ์เดิมได้เหมือนต้นแม่ทุกประการ และช่วยให้ได้ต้นที่ให้ผลผลิตเร็วกว่าเพาะเมล็ด เทคนิคหลัก ๆ มีดังนี้ครับ

เทคนิคการใช้กิ่งขยายพันธุ์

1. การปักชำกิ่ง (Cutting)

• หลักการ: ตัดกิ่งพืชที่สมบูรณ์ ความยาวประมาณ 10–20 ซม. ปักลงในวัสดุชำที่โปร่ง ร่วน ซึมน้ำได้ดี เช่น ทราย แกลบดำ ขุยมะพร้าว

• เหมาะกับพืช: ชมพู่ ชบา ไทร แตงโมบางพันธุ์ และไม้ดอกไม้ประดับ

• เทคนิคเพิ่มโอกาสรอด: เลือกกิ่งไม่แก่ไม่อ่อน (กึ่งแก่กึ่งอ่อน) จุ่มโคนกิ่งด้วยฮอร์โมนเร่งราก (IAA, IBA, NAA) รักษาความชื้นสูง เช่น ใช้หมอกหรือคลุมพลาสติกใส

2. การตอนกิ่ง (Air Layering / Marcotting)

• หลักการ: เลือกกิ่งกึ่งแก่ กรีดเปลือกออก แล้วหุ้มด้วยวัสดุอุ้มน้ำ เช่น ขุยมะพร้าวชุบน้ำหรือมอส รัดด้วยพลาสติกจนกิ่งออกราก

• เหมาะกับพืช: มะนาว มะม่วง ลำไย มะขาม ลิ้นจี่

• ข้อดี: ได้ต้นใหม่ที่มีรากแข็งแรงและให้ผลผลิตเร็ว

• ข้อควรระวัง: ต้องดูแลความชื้นสม่ำเสมอ ไม่ให้วัสดุแห้ง

3. การเสียบกิ่ง (Grafting)

• หลักการ: นำกิ่งพันธุ์ดี (scion) เสียบเข้ากับต้นตอที่มีระบบรากแข็งแรง (rootstock) แล้วพันด้วยพลาสติกเพื่อให้ติดกัน

• เหมาะกับพืช: มะนาว มะม่วง ส้ม ทุเรียน

• ข้อดี: รวมข้อดีของพันธุ์ดี + ต้นตอแข็งแรง ทนโรค

• ตัวอย่างวิธีเสียบ: เสียบข้าง (Side grafting) เสียบลิ่ม (Cleft grafting) เสียบยอด (Top grafting)

4. การทาบกิ่ง (Approach Grafting / Inarching)

• หลักการ: นำต้นตอและกิ่งพันธุ์ดีที่ยังติดกับต้นแม่ มาตัดเปลือกแล้วทาบติดกัน เมื่อรากและกิ่งเชื่อมกันดีแล้วจึงตัดกิ่งพันธุ์ดีออกมาเป็นต้นใหม่

• เหมาะกับพืช: มะนาว มะม่วง ชมพู่ ส้ม ลิ้นจี่

• ข้อดี: อัตราการรอดสูง เพราะทั้งคู่ยังคงเลี้ยงตัวเองได้

5. การติดตา (Budding)

• หลักการ: นำตาของพันธุ์ดี (bud) ไปติดกับต้นตอ โดยการผ่าหรือกรีดเปลือกตอ แล้วใช้พลาสติกพันให้แน่น

• เหมาะกับพืช: ส้ม มะนาว กุหลาบ ยางพารา

• ข้อดี: ใช้กิ่งพันธุ์ดีปริมาณน้อย แต่ขยายได้จำนวนมาก

สรุป

• ถ้าอยากได้ ต้นใหม่เร็ว แข็งแรงให้ ตอนกิ่ง / เสียบกิ่ง

• ถ้าอยากขยาย จำนวนมาก เร็ว และประหยัดให้ ปักชำกิ่ง / ติดตา

• ถ้าอยากได้ อัตราการรอดสูง แม้ใช้เวลานานกว่าให้ ทาบกิ่ง

14 @สงวนสิขสิทธิ์โดย สวนมะนาวท้ายไร่ จังหวัดพิจิตร