“กิ่งตอนมะนาวใบเหลือง รากออกยาก” เป็นปัญหาที่เจอบ่อยมากในสวนขยายพันธุ์มะนาว โดยเฉพาะช่วงอากาศชื้นหรือกิ่งไม่สมบูรณ์ จริง ๆ แล้วอาการนี้มี ทั้งสาเหตุทางสรีรวิทยา (ภายในต้น) และ ทางกายภาพ (ภายนอกกิ่งตอน) ที่เกี่ยวพันกันหลายด้านครับ

1. ความหมายโดยสรุป

ถ้าใบกิ่งตอน “เหลืองก่อนรากออก” หมายถึง พลังงาน (น้ำตาล + ฮอร์โมน) ในกิ่งหมดก่อนรากจะงอก

2. สาเหตุหลักที่ทำให้ “กิ่งตอนใบเหลือง รากไม่ออก”

2.1 กิ่งตอนขาดคาร์โบไฮเดรตสะสม

• รากอ่อนต้องใช้ น้ำตาลที่สะสมในกิ่ง เพื่อสร้างเซลล์รากใหม่ ถ้าตอนกิ่งที่ยัง “ไม่แก่พอ” ใบยังใช้พลังงานมากกว่าสะสม พอขาดอาหารก็เหลือง

• สังเกต: กิ่งสีเขียวสด ใบอ่อน ใบเหลืองเร็ว, ไม่ออกราก แก้โดยการ: เลือกกิ่ง “กึ่งแก่” (เปลือกเริ่มน้ำตาล เขียวอมเทา ใบแก่จัด)

2.2 การสะสมฮอร์โมน Auxin ต่ำ

• การสร้างรากใหม่ต้องพึ่ง ฮอร์โมนออกซิน (IAA)

• ถ้ากิ่งขาดออกซิน (เช่น ตัดตอนช่วงปลายยอดอ่อน) รากไม่งอก

• แก้ไข: ตอนกิ่งช่วงปลายฤดูฝน–ต้นหนาว (กิ่งแข็งแรง ฮอร์โมนสะสมมาก) ทา ฮอร์โมนเร่งราก (IBA หรือ NAA) บริเวณแผลก่อนหุ้ม

2.3 ความชื้นในขุยมะพร้าวไม่สม่ำเสมอ

• ถ้า “เปียกเกิน” รากขาดอากาศ ใบเหลืองเร็ว ถ้า “แห้งเกิน” รากไม่เริ่มงอกเพราะไม่มีน้ำพอ

• แก้ไขโดย ใช้ขุยมะพร้าวเก่า (คายช้าแต่เก็บน้ำดี) รดน้ำทุก 3–5 วันให้ชุ่มพอดี ไม่ให้น้ำขัง

2.4 กิ่งตอนขาดแสงบางช่วง

• คลอโรฟิลลดลง น้ำตาลในใบลดตามไปด้วย พลังงานจะหมดเร็ว ทำให้ใบเหลือง

• แก้ไขโดย: แขวนกิ่งตอนในที่มีแสงรำไร ไม่ร่มเกิน อย่าตอนในวันที่ฝนครึ้มหลายวันติด

2.5 มีเชื้อราหรือแบคทีเรียเข้าสู่แผลตอน

• ถ้าขุยมะพร้าวสกปรกหรือแผลตอนเปียกเกิน เชื้อราเข้าทำลายเนื้อเยื่อเจริญ พืชจะหยุดสร้างรากและใบเหลืองรวดเร็ว

• แก้ไข: ใช้ขุยมะพร้าวหมักเชื้อไตรโคเดอร์มาก่อน พ่นฟังก์กิไซด์อ่อน ๆ ก่อนหุ้มตุ้มตอน

3. สรีรวิทยาภายในกิ่งตอนเมื่อกิ่งถูกตอน (เบื้องหลังใบเหลือง)

• การไหลของน้ำตาลจากใบลงรากถูกตัดขาด

• ใบยังคายน้ำต่อเนื่อง ความสมดุลน้ำเสีย ใบจึงเหลือง

• หากรากยังไม่เกิดใน 10–15 วันแรก น้ำตาลหมด ใบเหลืองร่วง

• พอใบหมด กิ่งไม่เหลือพลังสร้างราก

*** “ใบเหลืองก่อนรากงอก คือกิ่งหมดพลังงานก่อนถึงจุดสร้างราก”

4. สรุปสาเหตุและแนวทางแก้แบบย่อ

5. เคล็ดลับกิ่งตอนมะนาวให้ออกรากเร็ว (ใช้ได้จริงในสวนมะนาวท้ายไร่)

• ตอนกิ่งที่ “มีใบแก่ติด 10–20 ใบ” ไม่ควรเด็ดหมด

• เลือกใช้ตนแม่พันธุ์ที่มีอายุ 1 ปีขึ้นไป ระบบรากดีมีอิสระเช่นปลูกลงดิน

• เลือกความยาวของกิ่งที่ใช้ตอน 40-60 เซนติเมตร

• หลังตอน 7–10 วัน ฉีดพ่นน้ำตาลทางใบ (เช่น น้ำตาลทราย 1%) ช่วยเพิ่มคาร์โบไฮเดรต

• ถ้าอากาศเย็นเกิน ให้ห่อถุงดำครึ่งหนึ่งของกิ่งตอน เก็บอุณหภูมิให้คงที่

สรุปสั้นๆ

• ใบเหลืองก่อนรากงอก สาเหตุมาจาก พลังงานในกิ่งหมดก่อนที่จะมีการสร้างราก ต้องแก้ที่ “เลือกกิ่ง ฮอร์โมน ความชื้น แสง ความสะอาด”

• เลือกใช้กิ่งแม่พันธุ์ที่สมบูรณ์ ไม่ขาดธาตุรอง เช่น Mg, B, Zn

9 @สงวนสิขสิทธิ์โดย สวนมะนาวท้ายไร่ จังหวัดพิจิตร