ยาปฏิชีวนะ
ยาปฏิชีวนะ (Antibiotic) คือ สารหรือสารประกอบที่ใช้ฆ่า หรือยับยั้งการเจริญของแบคทีเรีย โดยไม่ทำอันตรายต่อเซลล์ของเจ้าของ (คน, สัตว์, พืช) มากนัก หากใช้ถูกต้อง เป็นเครื่องมือสำคัญใน การควบคุมโรคที่เกิดจากแบคทีเรีย ไม่ว่าจะใน คน, สัตว์ หรือพืช
ยาปฏิชีวนะ คืออะไร?
เป็นสารชีวภาพหรือสังเคราะห์ ที่ยับยั้งกระบวนการทำงานเฉพาะของแบคทีเรีย เช่นการสร้างผนังเซลล์ การสังเคราะห์โปรตีน การจำลองพันธุกรรม
ยาปฏิชีวนะ ใช้ได้เฉพาะกับ "แบคทีเรีย" เท่านั้น
• ฆ่าไวรัสไม่ได้
• ใช้ผิดประเภท เกิดดื้อยา ไม่ได้ผล
ตัวอย่างแบคทีเรียที่ “ยาปฏิชีวนะ” ใช้รักษาได้ (ในพืช)
โรคพืช | สาเหตุ | แนวทาง |
---|---|---|
แคงเกอร์มะนาว (Xanthomonas) | แบคทีเรีย | ใช้ยาปฏิชีวนะกลุ่มสเตรปโตมัยซิน |
เน่าคอดิน | แบคทีเรียในดิน | ใช้ร่วมกับสารชีวภัณฑ์ |
ตัวอย่างยาปฏิชีวนะที่ใช้ในพืช (ตามแนวทางบางประเทศ)
ชื่อสาร | กลุ่ม | การใช้งาน |
---|---|---|
Streptomycin | อะมิโนไกลโคไซด์ | ใช้ควบคุมโรคแคงเกอร์, โรคเน่าดำ ฯลฯ |
Tetracycline | เตตราไซคลิน | บางประเทศใช้ร่วมกับวัคซีนต้นไม้ |
Kasugamycin | อะมิโนไกลโคไซด์ | ใช้ในนาข้าวและบางพืชสวน |
การใช้ยาปฏิชีวนะในพืชต้องระวังเรื่องดื้อยา สารตกค้าง และกฎหมายท้องถิ่น หลายประเทศ “ห้ามใช้ในพืช” ยกเว้นในสถานการณ์เฉพาะ |
||
ในการเกษตรอินทรีย์: ทำอย่างไรถ้าไม่ใช้ยาปฏิชีวนะ?
ทางเลือกธรรมชาติ:
• ชีวภัณฑ์เชื้อจุลินทรีย์คู่แข่ง เช่น Bacillus subtilis, Trichoderma spp.
• สมุนไพรต้านแบคทีเรีย เช่น เปลือกมังคุด กระเทียม ฟ้าทะลายโจร ดีปลี พริก ขมิ้น
• ไคโตซาน กระตุ้นภูมิคุ้มกันพืชให้ต้านเชื้อได้เอง
• น้ำหมักพืชสมุนไพร + สารจับใบธรรมชาติ ฉีดพ่นป้องกันสม่ำเสมอ
ข้อควรระวังการใช้ยาปฏิชีวนะในพืช
• ไม่ใช้พร่ำเพรื่อ เสี่ยงต่อเชื้อดื้อยา
• ใช้เฉพาะเมื่อยืนยันว่าเกิดจากแบคทีเรีย
• ห้ามใช้ช่วงใกล้เก็บเกี่ยว ป้องกันสารตกค้างในผลผลิต
• หลีกเลี่ยงในระบบเกษตรอินทรีย์แท้
25 @สงวนสิขสิทธิ์โดย สวนมะนาวท้ายไร่ จังหวัดพิจิตร