ยาปฏิชีวนะ

ยาปฏิชีวนะ (Antibiotic) คือ สารหรือสารประกอบที่ใช้ฆ่า หรือยับยั้งการเจริญของแบคทีเรีย โดยไม่ทำอันตรายต่อเซลล์ของเจ้าของ (คน, สัตว์, พืช) มากนัก หากใช้ถูกต้อง เป็นเครื่องมือสำคัญใน การควบคุมโรคที่เกิดจากแบคทีเรีย ไม่ว่าจะใน คน, สัตว์ หรือพืช

ยาปฏิชีวนะ คืออะไร?

เป็นสารชีวภาพหรือสังเคราะห์ ที่ยับยั้งกระบวนการทำงานเฉพาะของแบคทีเรีย เช่นการสร้างผนังเซลล์ การสังเคราะห์โปรตีน การจำลองพันธุกรรม

ยาปฏิชีวนะ ใช้ได้เฉพาะกับ "แบคทีเรีย" เท่านั้น

• ฆ่าไวรัสไม่ได้

• ใช้ผิดประเภท เกิดดื้อยา ไม่ได้ผล

ตัวอย่างแบคทีเรียที่ “ยาปฏิชีวนะ” ใช้รักษาได้ (ในพืช)

โรคพืช สาเหตุ แนวทาง
แคงเกอร์มะนาว (Xanthomonas) แบคทีเรีย ใช้ยาปฏิชีวนะกลุ่มสเตรปโตมัยซิน
เน่าคอดิน แบคทีเรียในดิน ใช้ร่วมกับสารชีวภัณฑ์

ตัวอย่างยาปฏิชีวนะที่ใช้ในพืช (ตามแนวทางบางประเทศ)

ชื่อสาร กลุ่ม การใช้งาน
Streptomycin อะมิโนไกลโคไซด์ ใช้ควบคุมโรคแคงเกอร์, โรคเน่าดำ ฯลฯ
Tetracycline เตตราไซคลิน บางประเทศใช้ร่วมกับวัคซีนต้นไม้
Kasugamycin อะมิโนไกลโคไซด์ ใช้ในนาข้าวและบางพืชสวน
การใช้ยาปฏิชีวนะในพืชต้องระวังเรื่องดื้อยา สารตกค้าง และกฎหมายท้องถิ่น
หลายประเทศ “ห้ามใช้ในพืช” ยกเว้นในสถานการณ์เฉพาะ

ในการเกษตรอินทรีย์: ทำอย่างไรถ้าไม่ใช้ยาปฏิชีวนะ?

ทางเลือกธรรมชาติ:

• ชีวภัณฑ์เชื้อจุลินทรีย์คู่แข่ง เช่น Bacillus subtilis, Trichoderma spp.

• สมุนไพรต้านแบคทีเรีย เช่น เปลือกมังคุด กระเทียม ฟ้าทะลายโจร ดีปลี พริก ขมิ้น

• ไคโตซาน กระตุ้นภูมิคุ้มกันพืชให้ต้านเชื้อได้เอง

• น้ำหมักพืชสมุนไพร + สารจับใบธรรมชาติ ฉีดพ่นป้องกันสม่ำเสมอ

ข้อควรระวังการใช้ยาปฏิชีวนะในพืช

• ไม่ใช้พร่ำเพรื่อ เสี่ยงต่อเชื้อดื้อยา

• ใช้เฉพาะเมื่อยืนยันว่าเกิดจากแบคทีเรีย

• ห้ามใช้ช่วงใกล้เก็บเกี่ยว ป้องกันสารตกค้างในผลผลิต

• หลีกเลี่ยงในระบบเกษตรอินทรีย์แท้

25 @สงวนสิขสิทธิ์โดย สวนมะนาวท้ายไร่ จังหวัดพิจิตร