บทความ นี้สำคัญมากสำหรับเกษตรกรมะนาว เพราะ “โรคแคงเกอร์ (Citrus Canker)” เป็นโรคหลักที่ทำให้ใบและผลมะนาวเสียคุณภาพ โดยเฉพาะในช่วงฝนและช่วงมียอดอ่อน

รูปแบบการระบาดของโรคแคงเกอร์ในมะนาว

โรคแคงเกอร์เกิดจากเชื้อแบคทีเรีย Xanthomonas citri subsp. citri มีรูปแบบการระบาดที่สัมพันธ์กับ ฤดูกาล, ความชื้น, ลมฝน, และ ช่วงการแตกยอดอ่อน

1. ระยะเริ่มต้นของการระบาด

ช่วงเวลา: ปลายฤดูร้อน เข้าฤดูฝน (มีฝนแรกและลมแรง)

ลักษณะ: เชื้อที่เกาะอยู่ตามใบแก่, หนาม, หรือกิ่งที่มีแผลเก่าจะเริ่ม ฟื้นตัวเมื่อมีความชื้นสูง น้ำฝนหรือละอองฝนจะ พาเชื้อกระเด็น ไปติดใบอ่อนและผลอ่อนรุ่นใหม่

สภาพเหมาะสม: อุณหภูมิ 25-32°C, ความชื้น >80% เชื้อเข้าสู่ใบอ่อน ผ่าน “ปากใบ” หรือ “บาดแผลเล็ก ๆ” ที่เกิดจากแมลง (เช่น หนอนชอนใบ, เพลี้ยไฟ)

2. ระยะการแพร่กระจาย

ลมและฝน เป็นพาหลัก ละอองฝนที่มีเชื้อจะปลิวได้ไกลถึง 5-10 เมตร ยิ่งมีพายุฝนหรือลมแรง ยิ่งแพร่เร็ว แมลง เช่น หนอนชอนใบ, เพลี้ยไฟ, แมลงหวี่ขาว พาเชื้อข้ามต้นได้ รวมถึงเครื่องมือและคนงาน ก็เป็นตัวแพร่เชื้อได้ เช่น กรรไกรตัดแต่งกิ่ง, มือ, เสื้อผ้า ระยะนี้จะเกิดใน ช่วงฝนต่อเนื่อง 1-2 เดือน หลังจากมีใบอ่อนรุ่นแรกของฤดู

3. ระยะระบาดรุนแรง

• พบในช่วง ฝนตกถี่+อากาศอบอ้าว (ปลายฝนต้นหนาว)

• ใบอ่อนรุ่นต่อเนื่องจะติดโรคเกือบทั้งหมด

• ใบแห้งร่วง, กิ่งชะงัก, ผลมีจุดแผลนูน ทำให้สูญเสียผลผลิตสูงสุดในระยะนี้

4. ระยะสงบ (พักตัว)

เมื่อเข้าสู่ ฤดูแล้งหรือฤดูหนาว ที่อากาศแห้ง เชื้อจะแฝงตัวอยู่ตามแผลบนกิ่งและใบ และยังไม่ตาย แต่จะรอจนกว่าจะมีความชื้นสูงรอบใหม่เพื่อเริ่มระบาดอีกครั้ง

สรุป “รูปแบบการระบาด” ตามฤดูกาล

แนวทางสังเกตและป้องกันเบื้องต้น

สังเกต: จุดนูนกลมเล็กบนใบและผล มีขอบนูนรอบแผลคล้ายวงเป้า

ป้องกัน: พ่นสารทองแดง (Cu) หรือคอปเปอร์ไฮดรอกไซด์ทุก 10–14 วันในช่วงฝน ตัดแต่งใบ-กิ่งที่เป็นโรคออกจากแปลง ลดการชลประทานแบบสาด (เลือกน้ำหยดหรือมินิสปริงเกิลแบบละอองต่ำ) พ่นจุลินทรีย์ช่วยยับยั้งเชื้อ (Bacillus subtilis, Pseudomonas fluorescens)

18 @สงวนสิขสิทธิ์โดย สวนมะนาวท้ายไร่ จังหวัดพิจิตร